Bahar aylarında Kaliforniya kıyılarındaki deniz kuşları, zararlı algler nedeniyle asit zehirlenmesi yaşayarak hayatını kaybediyor. Erken elde edilen bir ipucu ile sorunun nerede ve ne zaman yayılabileceği tespit edilebilir ve sorunun önüne geçilebilir. Ancak hasta bir kuşun diğer yaban yaşam rehabilitasyon merkezlerine bildirilmesi kolay bir görev değil. Bu durumda, hayvan rehabilitasyon merkez verilerini tarayan yapay zekâ destekli bir sistem, herhangi bir sağlık sorunu durumunda erken uyarı sağlayabilir.
UC Davis‘deki araştırmacılar; deniz kuşları ve diğer yaban hayvan türlerinde oluşan sağlık sorunlarını erken tespit eden ve gerekli kişileri uyaran bir yapay zekâ tespit sistemini test ediyor. Araştırmayı detaylı olarak anlamak için Proceedings of the Royal Society adlı dergide ekip tarafından yazılan makaleyi inceleyebilirsiniz.
Yapay Zekâ Destekli Sistem Nasıl Çalışıyor?
Sistem; hayvan rehabilitasyon merkezlerinde yapılan alım raporlarını tarıyor ve hayvanın türü, yaşı , kabul nedeni ve teşhisi gibi bilgileri listeliyor. Ardından AI, listeleri kategorilere ayırmak için doğal dil işleme özelliğini kullanarak merkeze kabul edilen hayvanlardaki belirli hastalık ve yaralanmalıları tespit ediyor. Araştırmacılar, hastalıkların hangi sıklıkta meydana geldiğini belirlemek amacıyla beş yıllık verileri ve 20.000’den fazla kaydı temel çizgi olarak kullandı. Sistem, herhangi bir anormallik – belirli bir türde normalin üstünde sağlık sorunu- tespit ettiğinde otomatik olarak uyarı oluşturuyor. Bu uyarı, e-posta veya mesaj aracılığıyla vahşi yaşam uzmanlarına ve merkezlerine iletiliyor. Böylelikle teşhisler doğrulanana kadar beklemek yerine hızlı bir “ön teşhis” uyarısı üretilebiliyor.
Rehabilitasyon merkezlerinde çalışan araştırmacıların sadece bireysel merkezlerde gördüklerinin yerine daha büyük resmi görmelerine yardımcı olmak için verileri toplu bir şekilde kullanmak istedik.
Devin Dombrowski, Wild Neighbors Database projesi başkanı
Örneğin, vahşi yaşam rehabilitasyon merkezlerine kabul edilen yas güvercinlerinin sayısı aniden değişirse, sistem araştırmacılara Avrasya yakalı güvercinlerin geldiğini bildiren bir uyarı oluşturuyor. Çünkü Avrasya yakalı güvercinler, yiyecek için rekabet eden istilacı bir tür olmasının yanı sıra çeşitli parazitleri yerli güvercinlere yayıyor.
Yapay Zekâ Projesinde Pilot Çalışma
Bir yıl süren pilot çalışma başarıyla tamamlandı. Çalışma sırasında baş seğirmesi ve vücut titremesi gibi nörolojik semptomları olan deniz kuşları yapay zekâ destekli alarmı tetikledi. Böylelikle siyah su kuşu, beyaz su kuşu ve batı batağanlarında asit zehirlenmesi olduğu tespit edilebildi. Bir başka uyarı ise San Fransisco Körfez Bölgesi’nde nörolojik hastalık belirtisi gösteren kaya güvercinlerinin yüksek oranda kliniğe getirilmesi ile oluştu. Buna sebep olarak da Sarcocystis calchasi paraziti gösterildi.
Erken Teşhis Sisteminin ne gibi Faydaları Var?
Kaliforniya Yaban Hayatı Merkezinde veteriner olan Purdin, erken tespit uyarı sisteminin faydalı olduğunu savunuyor. Örneğin, Purdin’in bulunduğu bölgede hem evcil hem de yabani tavşanlarda bulunan Tavşan Hemorajik hastalığı baş gösterdi. Eğer yapay zekâ destekli bir teşhis sistemi kullanılsaydı bu hastalık daha önce tespit edilebilir ve önüne geçmek için uyarı gönderilerek daha erken önlem alınabilirdi. Birkaç yıl önce güvercinlerde ortaya çıkan yeni bir parazitin ise yapay zekâ destekli sistem ile erken tespiti yapılarak gerekli birimler uyarılsaydı belki de daha faydalı bir çözümü bulunabilirdi.
Sistemin hayvanlara ve özellikle kuşlara sağladığı fayda ortada. Peki insanlara ne gibi faydalar sağlayabilir?
UC Davis’te bir veteriner olan Terra Kelly, hayvanlarda kullanılan erken teşhis sistemini grip salgınları ve Koronavirüsün yayılması gibi halk sağlık sorunlarını izlemek için elektronik sağlık kayıtlarını kullanan sistemlerle karşılaştırıyor. Bu karşılaştırmanın sonucunda hayvan sağlık sorunlarını uyaran sistemin insan sağlığına da fayda sağlayacağını belirtiyor. Vahşi hayvanların Batı Nil virüsü gibi hastalıkların erken bir göstergesi olabileceği tahmin ediliyor. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine göre 1999’dan bu yana 2.000’den fazla insanı öldüren bu hastalık; insanlarda teşhis edilmeden önce genellikle hasta yaban kuşlarında fark ediliyor. Kısacası yapay zekâ destekli sistem ile erken teşhis hem yaban kuşlarının hem de insanların hayatını kurtarabilir.
Yaban hayvanlarda erken teşhis sisemi ile gönderilen uyarılar, veterinerlerin ortaya çıkan hastalık salgınlarını önlemesini sağlayabilir. Yaban hayvan rehabilitasyon merkezlerinin birbirine bu şekilde bağlı kalması ile de tedavilerin kolaylaşması umuluyor. Böylelikle yapay zekânın sepsis tanısı koymak gibi sağlık alanında hayat kurtaran projelerine bir yenisi daha ekleniyor diyebiliriz. Gelecekte bu projenin geliştirilmesi ile özellikle yaban kuşlarında erken teşhis yapılarak insanlara taşınma potansiyeli olan hastalıklara erken müdahale sağlanabilir.
Kaynak: WIRED
