Fiziksel engelli insanların internet deneyimi, Google gibi büyük teknoloji şirketlerinin de çalışmarıyla gün geçtikçe gelişiyor ancak görünen o ki, bazı yapay zekâ destekli girişimler görme engelli insanlara destek olmak yerine köstek oluyor.
Erişilebilirlik Odağında Çalışan Yapay Zekâ Girişimleri
Görme engelli insanların internet üzerindeki deneyimini iyileştirmek ve satışlarını artırmak isteyen birçok şirket, yapay zekâ ile birlikte otomatize edilmiş süreçleri tercih ederek hem çalışan masraflarından kısmayı hem de süreci hızlandırmayı hedefliyor. Bugün, şirketlere daha erişilebilir websitesi hizmeti veren birçok yapay zekâ girişimi bulunuyor. Makine öğrenimi algoritmalarını kullanarak internet sayfasını engelli kullanıcılara uygun şekilde değiştiren Erişilebilir Pencere (Accessibility Overlay) tasarlayan bu girişimlerin çok da başarılı sonuçlar ortaya koyamadığını ve görme engelli kullanıcıları mağdur ettiğine dair birçok geri bildirim bulunuyor.
Siteleri daha erişilebilir hâle getirmek için hizmet veren ve “Erişilebilir Pencere” çözümleri sunan girişimlerden birisi de AccessiBe. İsrail merkezli girişimin hizmet verdiği Eyebobs isimli optik perakende şirketi yapay zekânın yetersizliğinden dolayı davalık oldu.
Erişilebilir Pencere (Accessibility Overlay) Nedir?
İnternet sitelerindeki erişilebilirlik sorunlarını tespit edip düzeltmeye odaklanan otomatik yazılımlara Erişilebilir Pencereler ismi veriliyor. Bu pencereler, bir web sayfasının kodunu bir JavaScript eklentisiyle değiştirerek çalışır ve genellikle bir araç çubuğu, eklenti, uygulama veya pencere öğesi biçiminde gelir. Bununla birlikte, bu eklenti genellikle web sitesinin kaynak kodunda herhangi bir değişiklik yapmaz. Bunun yerine, renk kontrastı ve metin boyutu gibi bazı temel erişilebilirlik sorunlarını tespit ederek değişiklikler yapabilir.
Yapay Zekâ ‘out’ İnsan Çalışan ‘in’
Anthony Murphy isimli görme engelli bir kullanıcı, Eyebobs’un internet sitesindeki erişilebilir pencerede yaşadığı kötü alışveriş deneyiminden dolayı şirketi mahkemeye verdi. Mahkeme tarafından haksız görülen şirket, bünyesine erişilebilirliğe odaklanan bir insan çalışan katacağını kabul ederek anlaşma yoluna gitti.
1990 yılında yasalaşan “Engelli Amerikalılar Yasası”, engelli bireylerin alışveriş ve çalışma ortamı gibi günlük aktivitelerinde dezavantajlı duruma düşmesini engelliyor. İlk internet sitesinin de 1990 yılında açıldığını düşünürsek, bu yasada internet ortamına dair herhangi bir detay bulunmuyor. Fakat, son yıllarda mahkemelerin internet ortamını da “halka açık etkileşim alanı” kabul ederek emsal sayılabilecek kararlar verdiği görülüyor.
Erişililebilirlik Davaları Gün Geçtikçe Artıyor
İnternet üzerinde erişilebilirliğin gelişmesi için çalışan bir kuruluş olan UsableNet’in tahminlerine göre 2020 yılında yukarıdaki davaya benzer şekilde 3.550 dava açıldı. Bu rakam, 2018’deki rakamdan %50 daha fazla olmasıyla dikkat çekiyor.
2019 yılındaki başka bir davada ise mahkeme, Domino’s Pizza’nın web sitesinin ve mobil uygulamasının World Wide Web Consortium’un (World Wide Web Konsorsiyum) yayınladığı standartlara sahip olması gerektiğine karar vermişti.
Yapay zekâ ile otomatikleştirilen erişilebilirlik çözümlerinin görme engelliler tarafında nasıl bir deneyim sunduğuna dair yapılan ve 600 “erişilebilirlik uzmanı” tarafından imzalanan bu derlemeyi incelemekte fayda var. Uzmanlar, şirketlerin yapay zekâ yerine insan çalışanlarla bu sorunu çözmesini umuyor.
Kaynak: WIRED
