Sosyal robotların, gelecekte kendi evlerinde yaşayan yaşlıların veya huzur evleri gibi uzun süreli bakım gerektiren tesislerde bulunan hastaların yapay zekâ destekli sistemleri ile günlük aktivitelerine yardımcı olması bekleniyor. Bu robotların hastanın içmesi gereken ilaçları hatırlatmak ve bu ilaçları içmesine ikna etmek gibi görevleri bulunuyor. Peki insanların, özellikle yaşlı hastaların bir robotun talimatını kabul emeyeceğini hiç düşündünüz mü?
Robotlar insan benzeri olarak sunulduklarında, bu durum insanların insanlık duygusuna dokunuyor ve insanları robotlara kendilerinden biri gibi davranma eğilimine itiyor.
Shane Saunderson, Science Robotics’te yayımlanan yeni bir makalenin baş yazarı
Aile büyüklerinize ilaçlarını almalarını hatırlatmak gibi kolay bir görev iki insan arasında sosyal açıdan düşünmeyi gerektiriyor. İnsanlar arasında bile birini bir konuda ikna etmek için sihirli bir yol bulunmuyor. Hele ki robotları yaşlı birine ilaçlarını alması hakkında uyarmak gibi bir durumda bulunduracaksak robot-insan psikolojisini daha iyi anlamamız gerekiyor. Ancak diyebiliriz ki birini herhangi bir konuda, ilaçlarını düzenli almak gibi, ikna etmede otoritenin çokça etkisi gözlemlenebilir. Otorite ikiye ayrılıyor:
- Resmi otorite: Resmi otorite kişinin üstlendiği rolden kaynaklanıyor. Biri eğer patronunuzsa, öğretmeninizse veya ebeveynizse, sizin üzerinizde belirli miktarda otoriteye sahip oluyor.
- Gerçek otorite: Gerçek otoriteyi ise istenilen davranışların sergilenmesi halinde finansal ödüller ve istenmeyen davranışların sergilenmesi halinde ise cezalar vererek karşı tarafı istenen şeyi yapmaya ikna etmek olarak tanımlayabiliriz.
Robotların nasıl daha ikna edici olabileceği hakkındaki deneyi anlatmadan önce deneyde kullanılan sesli düşünen robot Pepper’ın tanıtıldığı yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
Robotların İkna Deneyi
Saunderson, Pepper adlı insansı robotun 23 gönüllü deney katılımcısının bir dizideki öğeleri ezberleme ve hatırlama gibi bir dizi basit görevi tamamlamasına yardımcı olacağı bir deney tasarladı. Bazı katılımcılar için Pepper bir otorite figürü olarak sunuldu ve deneyci ile deney katılımcılarının etkileşimde bulunduğu tek “kişi” robot Pepper’dı. Diğerleri için ise Saunderson deneyi yürüten kişi olarak sunuldu ve Pepper sadece bir yardımcı olarak görev aldı.
Katılımcılar bir dizi görevi iki kez gerçekleştirdi. Birincisinde Pepper pozitif gerçek otoriteyi simüle etmek için doğru cevaplar karşılığında finansal ödüller teklif ederken ikinci seferde negatif gerçek otoriteyi temsil etmek için yanlış cevaplar karşılığında finansal cezalar teklif etti.
Çalışmanın sonucunda Pepper, bir otorite figürü olarak sunulmak yerine deney katılımcılarının üstünde otorite kurmayan ve onlarla daha eşit bir seviyede bulunarak yardımcı olarak sunulduğundan daha fazla ikna edici oldu.
Sosyal robotlar her ne kadar hızla gelişmekte olsa da günlük yaşamımızda her zaman karşılaştığımız bir teknoloji değil ve bu nedenle de her insan için “normal” olarak karşılanmıyor. İnsanların robotlarla ilişkileri gelişmemişken ve ortak bir kimlik gibi bir duyguya sahip değillerken sosyal robotları bir otorite olarak görmeleri zorlaşıyor. Bu durumun potansiyel başka bir nedeni de insanların kendilerini tehdit altında hissettikleri için bir robota itaat etmek istememeleri olabilir. Çünkü bir robotun sağladığı sosyal güven o robotun toplum tarafından kabülü, kullanımı ve güveni için kritik önem barındırıyor.
Bu önemli araştırma, ikna edici robotların günlük yaşamda nasıl geliştirilmesi ve konuşlandırılması gerektiğini ve yaşlılar gibi savunmasız nüfuslarımız da dahil olmak üzere farklı demografilere yardımcı olmak için nasıl davranmaları gerektiğine dair bir anlayış sağlıyor.
Profesör Goldie Nejat, Saunderson’ın danışmanı ve yeni makalenin diğer ortak yazarı
Bu yazıdan çıkarılabilecek en önemli sonuçlardan biri, robot tasarımcılarının sosyal robotları baskın veya otoriter tasarlamaktansa iş birlikçi tasarlamaları gerektiğidir. Gelecekte sıklıkla karşılaşabileceğimiz bu sosyal robotların bir patrondan ziyade bir arkadaş gibi bizlere yardımcı olmaları onları daha ikna edici yapacaktır.
Kaynak: Texh Xplore
