Salgın günlerinde aynı sokakta yaşadığımız yakınlarımızı bile ziyaret etmeye gidemezken yaşanan birçok teknolojik gelişmeyle birlikte sınırlarımızı evlerimizden bambaşka gezegenlere kadar genişletmeyi başardık. İlk önce SpaceX gelişmeleriyle uzaya bir adım daha attık şimdiyse sıra Mars’a geldi.

Şüphesiz ki Wright Kardeşler denilince aklımıza ilk gelen şey tarihe yazılan o uçuş denemesi oluyor. Daha önce gezegenimizde yaşanan bu tarihi an, bu kez Mars’ta gerçekleştiriliyor. Bir diğer deyişle kızıl gezegen Mars ikinci bir “Wright Kardeşler” hikayesine tanıklık etmeye hazırlanıyor.

Mars Yolculuğuna Hazırlanan Helikopter: Ingenuity
Sayısız deneme testlerinde birinde Wright Kardeşler

NASA, kızıl gezegenin atmosferine ilk kez bir motorlu atmosferik uçuş gerçekleştirecek deneysel bir helikopter göndermeye hazırlanıyor. Bu yaz gezegenimizden yola çıkmayı bekleyen Mars Helikopteri Ingenuity, Mars görevine çıkmadan önce birçok testten geçiriliyor. Peki daha önce Mars yüzeyinde hiç denenmemiş olan bu uçuş nasıl gerçekleşecek? Gerçekleşirse neleri değiştirecek?

Mars Yolculuğuna Hazırlanan Helikopter: Ingenuity
Robotik Gezici Perseverance ve Mars Helikopteri Ingenuity

Eğer bu uçuş başarıyla gerçekleşirse, Ingenuity adlı helikopter, gelecekte robot kaşiflerin Mars ve güneş sistemindeki diğer gezegenler üzerinde araştırmalar yapılabilmesi için yeni bir yol açabileceğe benziyor.

Bu uçuşun zorluğunu açıklamak gerekirse helikopterlerden ve jet uçaklarından örnek verebiliriz. Yer çekimi farklarından dolayı Mars yüzeyinden kalkışa geçmek, Dünya üzerinde 100.000 feet (30.480 m) yükseklikte uçmaya eşdeğer. Ancak daha önce hiçbir helikopter bu yükseklikte bir uçuş gerçekleştirmedi ve bunun jet uçaklarının uçtuğu rakımın iki katından da fazla olduğunu da göz önünde bulunduralım.

Mars Yolculuğuna Hazırlanan Helikopter: Ingenuity
Ingenuity

Adım Adım Ingenuity ve Mars Görevi

Helikopter, kızıl gezegene olan bu yolculuğunu tek başına gerçekleştirmiyor. NASA‘nın gönderdiği beşinci robot gezgin Perseverance, 20 Temmuz’da başlaması planlanan bu yolculukta Ingenuity’e eşlik ediyor olacak. Bir diğer adıyla Mars CopterPerseverance isimli gezgine monte edilerek 2021 Şubat’ında Mars’a ulaştırılacak. Varıştan yaklaşık 2 ay sonra da helikopterin Mars atmosferindeki testleri başlayacak.

Bu durumda Perseverance bir ‘kargo uçağı’ görevi üstlenecek ve bu Mars görevinin temelini oluşturan paketi yani Ingenuity’i Mars’a ulaştıracak.

Mars Yolculuğuna Hazırlanan Helikopter: Ingenuity
Perseverance üzerine monte edilmiş olan Ingenuity

Perseverance, Ingenuity ile Mars’a uçuşunu tamamladığında ilk olarak uygun olan bir noktayı belirleyecek. Sonrasında helikopteri korumak için yerleştirilen kalkan düşecek ve bir mandal helikopteri serbet bırakacak. Bu kısımdan sonra helikopteri kalkış için uyguna pozisyona getirecek bir dizi işlem gerçekleştirildiğinde helikopter Mars yüzeyine bırakılacak. (Videosu aşağıda)

İşlem başarılı bir şekilde gerçekleştiğinde Perseverance en az 100 metre uzağa gidecek ve Ingenuity ile gezgin birbirlerine sonsuza kadar veda etmiş olacak. Tüm bu adımlardan sonra kontrollü uçuş denemesi testleri başlayacak.

  • Mars Helikopteri Ingenuity, ilk uçuşunda birkaç adım kadar gidip 30 saniyeye kadar havada süzülüp sonra inmeyi deneyecek.
  • Sonraki uçuşlar daha uzun sürede, daha yüksekte daha uzağa gitmeye çalışacak.
  • Eğer önceki uçuşlarda her şey yolunda giderse, 5. uçuşunda Ingenuity’nin yaklaşık 15 feet (4.572 m) yükselip, 500 feet (152.4 m) uçtuktan sonra başladığı yere geri dönmesi bekleniyor.

Perseverence’ın tek görevi Ingenuity’i Mars’a ulaştırmak olmayacak. Gezgin, bu süreç boyunca gezegenlerde yaşanılabilir ortam arayışına dayanan bir astrobiyoloji görevi üstlenecek. İlk olarak geçmiş mikrobiyal yaşam belirtilerini arayacak. Ardından gezegenin iklimini ve jeolojisini analiz ederek Kızıl Gezegen’in insan keşfine basamak sağlayacak örnekler toplayacak.

Gezegen Kolonizasyonunu Anlatan Bazı Kitaplar yazımızda bahsettiğimiz Kızıl Mars isimli bir kitap tıpkı bu astrobiyolojik görevde olduğu gibi kapsamlı bir şekilde Mars‘ın kolonileştirilmesi ve gelişmesi sürecine dair Mars jeolojisini ve coğrafyasını inceliyor.

Tam da Mars’ın kolonileştirilme sürecinden söz etmişken The Mars Society tarafından başlatılan Mars Yerleşkemizi Tasarlama Yarışması’na değinmeden geçmek olmaz.

The Mars Society 1 milyon insanın Mars atmosferinde yaşayabilmesini sağlayacak sürdürülebilir bir şehir planlaması yarışması başlattı. Yarışmanın amacı robotlar ve yapay zekâyı en verimli şekilde kullanarak Mars’ta üretim faaliyetleri gerçekleştirebilmek. Planlanan şehrin özellikleri ve puanlama kriterleri gibi detaylara göz atabilirsiniz.

Mars Yolculuğuna Hazırlanan Helikopter: Ingenuity
Mars Yerleşkesi İllüstrasyonu

Deneme uçuşunun nasıl gerçekleştireceğini ilk adımdan son adımına kadar görmek isterseniz Lockheed Martin Space ve JPL’de gerçekleştirilen testlerden oluşan videoyu Türkçe çevirimizle izleyebilirsiniz.

https://www.instagram.com/tv/CCBweM0g3mZ/?igshid=1tf2ub22mw9mh

 

Ingenuity’e Dair Teknik Bilgiler

30 günden fazla bir süre boyunca, helikopterin beş uçuş gerçekleştirmesi bekleniyor.

5 uçuş için bu kadar uzun bir zaman dilimi ayrılmasının sebebi helikopterin zamanının çoğunu güneş panellerinin pillerini şarj etmesini bekleyerek geçirecek olması.

Mars Yolculuğuna Hazırlanan Helikopter: Ingenuity
Helikopteri oluşturan temel kısımların illüstrasyonu

1.8 kg ağırlığında, yaklaşık 49 cm uzunluğunda, 20x16x14 cm ölçülerine sahip bu hava aracı güneş panelleri sayesinde Lityum-iyon pilleri şarj edecek ve bir Mars günü (1 mars günü dünyadaki 1 gün 37 dakikaya eşittir) için 90 saniyelik bir uçuş için gerekli olan enerjiyi üretecek.

4 ayaklı bu helikopterin karbon-fiber köpükten yapılan ve 2400 devire kadar dönebilen pervaneleri Mars atmosferinde kalkışı kolaylaştıracak, antenleri de Mars ve Dünya arası iletişimi sağlayacak.

Helikopter için bir nevi göz görevi görecek olan sensörler ve kameralar da ne kadar hızla ve hangi yönde uçtuğuna dair bilgileri aktaracak.

Mars’a Gönderilecek Helikopter’in Gezicilerden Farkı Nedir?

1997 yılına kadar Mars’ın yüzeyine gönderilen tüm uzay araçları sabit inişliydi. Ancak 1997’deki Pathfinder görevi NASA için devrim niteliğinde bir şey içeriyordu: tekerlekli robot. O zamanlarda tekerlekli bir gezgin aracı bile böylesine önemli adımlar atılmasını sağlarken günümüzde helikopter kullanılarak yapılacak keşiflerin bilimsel değeri tahmin edemeyeceğimiz boyutlara ulaşabilir.

Başka bir gezegendeki robotik bir kâşif için, hareket edebilme yeteneği büyük avantajlar sunuyor. Çünkü bu sayede araştırmacılar tek bir noktaya sıkışıp kalmadan incelemelerini kolaylıkla gerçekleştirebiliyor. Bu hareket kabiliyetinin sağlanabilmesi için en önemli noktalardan biri kaşiflerin boyutudur.

Ingenuity’nin bir voleybol topu büyüklüğünde olması hareket kabiliyeti açısından çok önemli bir unsur. Bu sayede Mars Copter, gezegen yüzeyinde hem daha çok alana ulaşarak hem de gezgin kâşiflerin giremeyeceği kadar küçük alanları görüntüleyerek daha detaylı araştırma ve incelemelerin önünü açıyor.

1990’lı yıllardan Bugüne: Ingenuity Nasıl Geliştirildi?

Çalışmalarına 1990’lı yıllarda başlanan helikopter, teknik yetersizlikler sebebiyle 6-7 yıl öncesine kadar rafa kaldırılmış bir girişimdi.

20 yıl öncesine kadar rafa kaldırılan bu hayal, günümüzde elektroniklerin minyatürleştirilmesi, daha fazla enerji depolayan piller ve hafif pervanelere dönüştürülebilen malzemeler gibi bir dizi gelişme sonucunda teknolojik bir olasılık haline geldi.

Ancak bu olasılığın çalışan bir helikoptere dönüştürülmesinin de yıllar süren deneme yanılma sürecinin ürünü olduğunu unutmamak gerekiyor. Bu denemelerle birlikte 2014 yılı sonunda mühendisler küçük bir prototip üretti. Küçük helikopter, içerisinde Mars atmosferine yakın bir ortam oluşturulan odaya yerleştirildi.

O zamanlar helikopterin kendi kendine uçması için gerekli olan yazılım henüz yapılmadığından ekibin bir üyesi helikopteri tıpkı bir drone uçurur gibi joystick (oyun kolu) ile yönlendiriyordu. Pervaneler dönerken helikopter kalkar kalkmaz kontrolden çıktı.

Bu duruma çözüm olarak pervanelerin biraz daha sert hale getirilmesi fikri uygulandı ancak bu da helikopterin ağırlaşmasına sebep oldu.

Sonrasında boyut, ağırlık ve pil gücü kısıtlamalarına uyulması adına bir dizi uzlaşmaya dayanan iyileştirmeler ikinci prototip için faaliyete geçirildi.

Bu sayede ilk kez, bir helikopter prototipi, hâlâ harici bir güç kaynağına ve bilgisayara bağlı olmasına rağmen, Mars atmosferini simüle eden koşullarda kontrol altına alınabildi.

Şimdiyse, Ingenuity ekibi, helikopterin Mars’a ulaştığında neler yapacağını prova ediyor. Mars atmosferinin taklit edildiği yapay bir ortamda kontrollü bir kalkış gerçekleştiren Ingenuity, gerçek Mars atmosferinde bu uçuşla test edilecek.

Jet Propulsion Laboratuvarı (JPL) koronavirüs pandemisi nedeniyle kapandığından, tüm ekip üyeleri çalışmalarını telekonferanslar aracılığıyla evden gerçekleştiriyor.

Bu uçuşu gerçekleştirecek ekibin içinde olmasak bile başka bir gezegende gerçekleştirilmeye hazırlanan bu uçuş birçok kişiyi heyecanlandıracak türden bir gelişme. Covid-19 pandemi günlerinde şehirlerarası otobüs yolculuğu bile yapamadığımız günlerde Mars’a bir helikopter gidecek olması fikri ne günlere geldik dedirten türden bir gelişme.

Şimdilerde uzay turizmi haberlerini bile merakla incelerken gelecekte, bildiğimiz ya da belki de henüz adını bile duymadığımız gezegenlere yolculuk edildiğini görecek miyiz? Ne dersiniz?

Kaynak: The New York Times

Share:

administrator

Boğaziçi Üniversitesi Yabancı Diller Eğitimi 4. Sınıf öğrencisi olan İrem; eğitim teknolojileri ve psikolojisi, sosyal psikoloji, dil öğreniminde teknolojinin etkisi gibi alanlarda öğrenime ve paylaşıma olan ilgisiyle beraber geleceğin nerede olduğunu araştırıyor.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir