Google’ın çatı şirketi Alphabet’e ait Loon Projesi internete erişimi olmayan bölgelere internet hizmeti sağlayabilmek için geliştirilmişti. Sosyal sorumluluk projesine benzer bir prensibe sahip olan Loon ile alakalı şirketin yayınladığı son blog yazısında projenin sona ereceği duyuruldu. Loon şirketi maliyetleri düşürmek için gösterdikleri özverili çalışmaya rağmen sürdürülebilir bir model geliştiremediklerini bu sebeple projenin iptal edileceğini açıkladı.
Dünden Bugüne Loon Projesi
Temmuz 2013’te bir test projesi kapsamında ilk olarak Yeni Zelanda semalarında 30 balonla uygulanmaya başlayan bu projeyle Google, dünyanın herhangi bir yerinde henüz internet bağlantısı olmayan yüz milyonlarca insana internet servisi sunmayı hedefliyordu. Uydularla optik bağlantı kurarak kablosuz internet hizmeti ilk kez Loon Projesi kapsamında kullanılmadı. Ancak gündeme geldiği ilk sene olan 2013 yılında Loon’un kısa sürede popüler olmasındaki asıl etken Google’ın ses getiren girişimi için böylesi büyük bir yatırımı Güney Amerika ve Afrika’nın da dâhil olduğu Güney Yarım Küre gibi geniş bir alanda yapmasıydı.
Meraklı iki genç kadın Google ile iletişime geçerek Loon projesini yerinde deneyimliyor
“İnternet Balonları” olarak adlandırılan sistem uydularla değil, yerdeki antenlerle bağlantıyı sağlıyor. Yeterli sinyal kalitesini sağlamak için atmosferdeki hava hareketleri takip edilerek balonlar rüzgâr aracılığıyla yönlendiriliyor. Enerji güneş enerjisi ile sağlanıyor ve balonlar yeryüzünün yaklaşık 20 km üzerinde yani Stratosfer katmanında konumlanmış vaziyette hareket ediyor. Her balon 100 gün boyunca yaklaşık 40 km bir zemin alanı içinde internet bağlantısı sağlayabiliyor.
2020’li yıllar için internet hizmeti sağlanamayan bölge kalmaması Loon girişiminin en temel hedefiydi. Bilgiden yoksun kırsal bölgelere internet hizmeti idealinin dışında projenin başka hayati faydaları da mevcut görünüyordu. Öncelikle erişim noktalarının elektrik kesintilerinde sistemi çalışır halde tutabilecek batarya ve güneş panelleriyle desteklenmiş olması internet balonlarının deprem vb. doğal afetlerden etkilenmemesini sağlıyordu.
Türkiye’de geçtiğimiz yıllarda başta deprem olmak üzere doğal afetler esnasında ve sonrasında internet kesintilerinin yarattığı paniğe en yakından tanıklık ettik. Afetlerin yıkıcı etkileriyle mücadele etmenin birincil şartı afet sonrası hızlı organize olabilmek; bu organizasyon için de kesintisiz bir internet bağlantısının gerekliliği su götürmez bir gereklilik. Loon sahip olduğu teknolojiyle bu hayati hizmeti sağlayabiliyordu. 2017’de Maria Kasırgası’nın vurduğu Porto Riko’da afet sonrası 100 bin kişiye internet erişimi sağlamıştı.
Proje Neden İptal Ediliyor?
Google’ın bu girişimi faydacı bir yaklaşımla küresel bir eksikliği giderme arayışında görünüyordu. Her bölgeye internet hizmeti ve afet esnasında bile kesintiye uğramayan bağlantı sağlayan donanımıyla proje başta birçok çevreden takdir toplamıştı. Ancak bu girişim Google yatırımcılarını hiçbir zaman memnun etmedi. Örneğin, balonlar son olarak Temmuz 2020’de Kenya’nın kırsal kesiminde yaşayan binlerce kişiye 4G internet hizmeti vermeye başlamıştı fakat Google yatırımcılarının bu durumdan kazancı olmadı.
Loon şirketinin Üst Yöneticisi Alastair Westgarth çok fazla ortaklık teklifi almalarına rağmen iki tarafı da memnun edecek sürdürülebilir bir iş modelinin yıllardır hayata geçirilemediğini bu sebeple üzülerek projeyi noktalayacaklarını bildirdi.
“Loon’un yolculuğu sona eriyor.”
-Alastair Westgarth
Girişimin önceliğinin kârlılık olmadığı çıkış tarihinden beri belli olan bir gerçekti. İhtiyaç anında belli bölgelere yönlendirilebilen ve limitli bir erişim de olsa temel internet bağlantıları için yeterli bir hizmetin sağlanıyor olması bölge halkı için büyük bir önem teşkil ediyordu. Google’ın faydacı yaklaşımına ve projeyi yürütmek için yıllardır sarf ettiği çabaya rağmen, Loon tamamen iptal ediliyor. Projenin rafa kaldırılmadığı, tüm balonların indirileceği ve projenin tamamen noktalanacağı net ifadelerle belirtildi.
Loon teknoloji donanımıyla ileride devletlerden bağımsız internet erişimi hizmetlerinin sağlanması için çıkış noktası olabilecek bir vizyonu temsil ediyordu. Kırsal kesimlere balonlarla internet götürmek gibi akılcı bir çözümün tarihe karışıyor olması yaşadığımız dijital çağda eşit paylaşımın önünde bir engel teşkil ediyor.
Pandemi döneminde internet erişimi konusundaki eşitsizliklerin başta eğitim olmak üzere temel hakların ihlaline sebep olduğu gözler önüne serildi. Yaklaşık 10 aydır evlerimizden internet aracılığıyla sürdürdüğümüz iş ve eğitim hayatımızın belli bir kesim için sürdürülebilme imkânı bulunmuyor. Çünkü ne kadar şaşırtıcı olsa da dünya nüfusunun yaklaşık olarak yarısı internet erişimine sahip değil.
Google gibi önemli bir finans aktörü bile yatırımcısı ile baş edemeyerek bu iyimser girişimi noktalayabiliyor. Bu iptal haberi hepimiz için maddi doyumsuzlukla bencilliğin geldiği noktayı ve sebep olduğu eşitsizliği gözler önüne seriyor.
