2008 ekonomik krizi sonrası Reddit üzerinde bir grup insanın Satoshi Nakamoto’nun önderliğinde yardımlaşarak ortaya çıkardığı ve başta ekonomi dünyası olmak üzere tüm yaşam alışkanlıklarımızı değiştirmesi beklenen blockchain altyapısına sahip Bitcoin ilk nesil kripto para olarak karşımıza çıktı.
Litecoin ve Monero gibi isimlerle de örneklendirebileceğimiz ilk nesil kripto paralar basit mimarileri yüzünden ölçeklendirme gibi problemlerle savaşmak zorunda kaldılar. Bu da yavaş değer transferi, uzun onaylama süreçleri ve pahalı komisyonlara yol açtı. Madencilikle üretilen (PoW) ve sadece değer transferine odaklanan ilk jenerasyonun aksine 2. nesil kripto paralar binlerce merkezi olmayan uygulama (Decentralized applications, dApp) için bir platform olmuş ve genel olarak Ethereum, Neo, Qtum gibi ünlü örneklerle akıllı kontrat terimini literatüre taşıyarak değer transferinin yanı sıra güvenli bir sözleşmeyi de mümkün kılmış oldular. Ancak bir süre sonra 2. nesil kripto paralar da aynı blockchain yapısını kullandıkları için ölçekleme sorunu yaşayarak zaman zaman yavaşlama gibi sıkıntılarla başbaşa kaldılar.
Daha sonra karşımıza çok daha farklı yapısıyla ve 0 işlem ücreti ile DAG mimarisine sahip 3. nesil kripto paralar çıktı. IOTA, NANO gibi gibi ünlü isimlerle adını duyuran bu mimari yapı, blockchain’e göre daha yönlendirilmiş ve o an önemli olmayan bilgilere vakit harcamayacak şekilde çalışıyordu.
Tüm bunlar yaşanırken 2001’de Latin Amerika’nın en zengin ülkesi olan Venezuela enflasyon sebebiyle kırılıyor, insanlar artık takas yöntemiyle alışverişe yöneliyordu. %40.000 enflasyon (Türkiye’de %12.15) ile yaşamını sürdüren ülkede hükümetin de bir kripto para girişimi oldu ancak bu içeriğimiz Petro ile alakalı değil.
Sözde bağımsız olan merkez bankasının politikaları ve daha birçok hükümet hatası sonrası büyük bir ekonomik krize giren Venezuela’da asgari ücret olan 5,196,000 bolivar’ın dolar karşılığı ise 1.73. Halk yüksek vergiler ve düşük yaşam standartları ile mücadele ederken bu insanlara kripto paraların bir yardımı dokunabilir.
Cevap: NANO
DAG mimarisi üzerinde çalışan ve anlık, tamamen ücretsiz transfer imkanı veren bu kripto parayı kullanarak oturduğum yerden Türkiye’nin diğer ucundaki bir arkadaşıma 10 NANO gönderdiğimde, saniyeler içerisinde 10 NANO’yu (9.9999 değil, tam anlamıyla 10 NANO) cüzdanına eklemiş oluyor. İşte hem hız hem de maliyet bakımından NANO, yardım kampanyalarının da yıldız ismi olabiliyor.
Aslında tüm bu konunun çıkış noktası Reddit’te Hector isimli bir kullanıcının 0.5 NANO (Yaklaşık 1 dolar) bağış almasıyla başladı. Hector’un, bu paranın geçen ay kazandığı maaştan daha fazla olduğunu söylemesinin ardından bu konu popüler oldu. Birkaç gün sonra başka bir gönderide ise “Bugün 102+ KG yiyecek aldım” demesiyle işler bir seviye daha atlamış oldu.
“Son derece mutlu hissediyorum çünkü bugün güvendiğim birisini yiyecek karşılığında NANO kabul etmek için ikna edebildim. Mısır unu, et, pirinç, şeker, fasulye, soslar ve avokado da dahil olmak üzere bana 102 kilogram (224 lb) yiyecek sattı. Bu harika, çünkü insanlara düzgün yiyecekler göndermeyi umuyordum. Bu sabah birisi evime geldi ve benden yemek rica etti ve elbette onlara birkaç kilogram verdim. Yüzünde saf mutluluk vardı. Bu gece sizlerden sevgi ve yiyecek alacak olan 10 aile için de aynı şekilde olacaktır.”
102 KG alışverişi 29 NANO (80 dolar) karşılığında yaptığını söyleyen Hector daha sonra 12 Temmuz günü yaptığı paylaşımda ise 300 KG bir alışveriş yaptığını söyleyecekti.
“Üç gün önce, son seferkinden farklı bir tüccarda 300 kilogram gıda için 61 NANO ödeme yaptım. Bu bağışla kırk aileye yardım edildi. Birkaç kişi, yiyecek çantasını aldıklarında mutluluktan ağlıyordu. Ailem ve ben de paketlemeye yardım ettim.
Toplamda, 402 kilogram (884,2 lbs) gıda için 90,1 NANO (yatırım sırasında 230 dolara eşdeğer) yatırım yapmış olduk.”
Bu yaşananlardan sonra ortaya “Bir aileyi sahiplen” isimli bir akım/kampanya çıktı. Venezuelada yaşayan bir aileye NANO bağışı yapmayı kapsayan bu kampanyanın detaylarına bu Subreddit’ten ulaşabilirsiniz.
BANANO
Bu içeriği hazırlayan kişinin de içerisinde bulunduğu proje, NANO’nun ilk resmi forku olarak karşımıza çıktı. Aslında sadece bir şaka olarak tanıştığımız Banano, Bitcoin’in yerini almak gibi ciddi iddialara sahip değil. Kripto paralar hakkında hiçbir şey bilmeyen veya girmek için çekinen insanlar için ücretsiz ve kolayca dağıtım yapan Banano’nun şu an sadece %10’u (3,402,853,669 Banano) dolaşımda. Bu da demek oluyor ki yeni arkadaşlara da kapı açık.
10 Haziran 2018’de ilk Airdrop’unu (Belirli coine/coinlere sahip olan insanlara karşılıksız coin hediye ederek dolaşım yaratma metodu. Coinlerin birçoğu üyelik almanız karşılığında da airdrop ile verilebiliyor.) yapan Banano; Reddit’te veya Discord’da aktif olan üyelere de ücretsiz olarak Banano Coin veriyor.
Ancak asıl dağıtım modeli bir oyun. Bir maymunu kontrol ettiğiniz oyunda muzları toplayarak Banano Coin kazanıp bunu gerçek paraya çevirmek mümkün. (Veya çok daha kolay bir şekilde Venezuela’daki insanlara hediye edebilirsiniz)
Discord grubuna beklenmedik bir sayıda katılım olması sonucunda bir şakadan gerçek bir değere dönüşen Banano Coin için Venezuela halkının katkısı yadsınamaz.
“Banano standing at 0.0022$, 1 Banano is worth 7000 BsF. That means 786 Banano accounts for a Venezuela’s minimum monthly wage.” Banano’nun değeri 0.0022$, 1 Banano 7000 Venezuela Bolivarı ediyor. Bu da 786 Banano’nun bir Venezuelalının asgari ücretini karşıladığı anlamına geliyor”
Mayıs ayının 25’inde 10.000 Banano teslim edilen ve Venezuelalı ailelere yiyecek alması rica edilen Mayrapina isimli bir Banano topluluğu üyesi, sonraki gün aşağıdaki paylaşımı yaptı:
“Selaaaam, 10.000 banano ile alabileceğim şeyler listesi:
2Kg Kök
1Kg Domates
1Kg Soğan
3Kg Muz
1Kg Papa
1Kg Pirinç
1Kg mısır unu
1Kg Balık çeşitleri
1kg şeker
1Kg Et çeşitleri
2Kg Karışık bakliyat
1 paket kurabiye
1 Tahıl gevreği
1/2 Kg Margarin
1 adet domates sosu
1 Pirinç kreması
2 Banyo sabunu
10.000 bananos’a karşılık 15.000.000 BsF aldım.
Evime, aile dostlarına vb. Gelen tüm insanlara inanmazsınız, onlara banano ve yaptıkları her şeyi anlattım, çok ilgilendiler ama oyunla daha da çok ilgililer.”
Mayrapina, Bananoların bolivara nasıl çevrileceğine dair bir video da hazırlamış
Sonuç olarak: Bir ekonomik kriz sonrası karşımıza çıkan ve devletlere güvenmek yerine daha bağımsız ve daha dağıtık bir yapıda yeni bir ekonomi modeli olarak görülen kripto paralar henüz kültürel anlamda o seviyeye gelememiş olsa da birçok derde deva olabiliyor. Ayrıca artık birçok işletmede Bitcoin, Ethereum ve türevleri ile ödeme yaparak hizmet alabilmek mümkün.
İleri okuma: Hackernoon – Amir Hagafny
Sorumluluk Reddi Beyanı: Bahsi geçen kripto paralar hakkında herhangi olumlu veya olumsuz bir yönlendirme niyeti yoktur. Her şeyden önce içerik çeviridir ve genel olarak orijinal dildeki fikirlere sadık kalınmıştır.
