Robotlar İşimizi Elimizden Almazsa Korkmayacak mıyız? başlıklı yazımızda robotların işimizi üstlenmediği bir evrenden bahsetmiştik. Şimdi ise bunun tam tersi robotların işimizi üstlendiği bir alternatif evrene göz atalım.
Homo Sapiens adlı kitabı ile tüm dünyada üne kavuşan Yuval Noah Harari eserinde insanlığın günümüz ekonomik, kültürel ve sosyal yapısına nasıl ulaştığını kaleme alarak insanlık tarihini kapsamlı bir şekilde özetlemişti. Harari ilk kitabının başarısı üzerine bu kez insanlığın geçmişini değil geleceğini kaleme aldığı Homo Deus: İnsanlık Geleceğinin Kısa Özeti eserinde gelecek konusundaki tahmin ve görüşlerini anlattı. Gelişen teknolojinin insanlar üzerindeki muhtemel etkilerini ele alan kitabın en önemli iddialarından biri ise insanların bir süre sonra işe yaramaz bir hale geleceğiydi. Harari, işe yaramaz hale gelen bu sosyo-ekonomik sınıfı faydasızlar olarak tanımladı.
Faydasızlar ile İlgili Olası Senaryolar
Faydasızlar toplumunun %80-90’nının üretime hiçbir katkısı olmadığını varsayalım. 10 kişiden 1’i sabah işine gidiyor, geriye kalan 9 kişi ise sabah kalktığında herhangi bir üretim sürecinde yer almıyor; güne başlamak ve yataktan kalmak için bir amaç veya motivasyona sahip değil. Ayrıca kalan 9 kişinin hiçbir sosyal ve ekonomik destek almadığını farz edelim. Akıllara gelen ilk soru bu insanların geçimini nasıl sağlayacağı oluyor. Bu konuda Evrensel Temel Gelir (UBI) gibi çözümler ortaya atılsa da faydası olmayan bu insanları üretimde aktif rol alan insanların vergileriyle beslemek ekonomik olarak çok verimsiz ve sürdürülemez bir sistem yaratabilir.
[button color=”red” size=”normal” alignment=”center” rel=”follow” openin=”samewindow” url=”https://www.gelecekburada.net/evrensel-temel-gelir-ubi-nedir-bizim-icin-ne-ifade-ediyor/”]Evrensel Temel Gelir (UBI) Nedir, Bizim İçin Ne İfade Ediyor?[/button]
Faydasızların topluma vereceği bir diğer zarar ise suç oranlarını yükseltme ihtimali olabilir. Ekonomi disiplinindeki en büyük uyarıcı hayatta kalma ve teşviklerdir. Bir insan sadece yeterli teşvik sağlandığında o işi yapmaya gönüllü olur. Bu teşvik ister sosyal güvence, ister nakit para, isterse kültürel-milli motivasyon olsun. Eğer gerekli teşvikler sağlanmazsa insanlar o işleri göz ardı eder. Bu yüzden faydasızlar da gerekli motivasyonu bulamayacakları için hırsızlık ve yağma gibi suçlarla hayatta kalmaya çalışacaktır. Gelecekte faydasız sınıfına sadece bedenleri ile para kazanabilecekleri işler sunulabilir. Çünkü o günün çalışma şartlarını sağlayacak gerekli bilgi ve birikime sahip olamayabilirler. Bu durumda birçok insanın geçim sıkıntısı çekeceği ve açlık sınırının altında yaşayacağı öngörülüyor.
Faydasızlar dünyadaki ekonomik düzene nasıl yön verecek?
Tarih boyunca gelişen teknolojiler ile birçok insan işini kaybetti. Bu zamana kadar hiçbir bilim insanı ya da ilgili bir yetkili, işsiz insanların faydasız ve ekonomiye yük olduklarını dile getirmedi. Ancak bugün yaşadığımız hızda ve kararlılıkta bir teknolojik değişimi dünya tarihinde daha önce yaşamadık.
13. yüzyıldan 14. yüzyıla geçerken belli başlı araç gereçler gelişmiş ve bazı meslekler yok olmaya mecbur kalmıştı. Sanayi devrimi ve sonrasında gelen makineleşme süreci de benzer bir örnek olarak hayatımızda yer aldı. İnsanların yaptığı birçok iş makineler tarafından yapılmaya başlanmış ve bu insanlar işlerini kaybetmişti. Ancak işini kaybeden kılıç ustası da fabrika işçisi de emek yoğun başka bir iş bularak, sadece mesleklerini değiştirmek zorunda kalmıştı.
Günümüzde yaşadığımız teknolojik devrim bu sefer meslekleri değil tamamen sosyal bir sınıf olan işçi kavramını yok etme potansiyeli taşıyor. İnsan gücüne gerek kalmadığını varsaydığımız bir gelecekte makineleri, makinelerin yönettiği ve karar alma aşamasında insan yöneticiler yerine algoritmaların ve yapay zekânın tercih edildiği bir fabrika düşünelim. Fabrika kurulduktan sonra merkeze bağlı bir işletim sistemi ve ona entegre çalışan makineler ile sıfıra yakın insan çalışanı olan bir yapı inşa edilebilir. Işıksız fabrikalar olarak da adlandırılan bu tür fabrikaların 30 yıl içinde Türkiye’de de popülerleşmeye başlayacağı öngörülüyor.
Gelecekte yok olmamak için neler yapmalıyız?
Maalesef şu an aklınıza gelen birçok meslek yarının dünyasında kendine yer bulamayabilir. Meslek alanını genellemek gerekirse işin doğası müşteriden gelen veriyi bir sisteme aktarmak olan meslekler yok olmaya daha yakın gözüküyor. Peki gelecekte faydasız sınıfında yer almak istemiyorsak hangi donanımlara sahip olmalıyız?
Makine ve ona entegre olarak çalışacak işletim sistemlerini yazabilmek ve ilgili sistemlerin bakım ve onarımını yapabilmek iş bulmanızı kolaylaştırabilir. Algoritmaların ve yapay zekâların şimdilik istenen yaratıcılığı sağlayamadığı tasarım, sanat ve benzeri gibi insanın estetik açlığını doyurmaya meyilli meslekler varlığını korumaya devam edecek gibi gözüküyor. 2015 yılında Genç Avustralyalılar Vakfı tarafından gerçekleştirilen geniş kapsamlı araştırmada hangi meslek gruplarının daha erken yok olacağını detaylı bir şekilde inceleyebilirsiniz.
Faydasızlardan Kurtulmak Mümkün mü?
Bu soruyu etik ve ahlaki değerlerimizi bir kenara bırakıp İngilizcede “greater good” dediğimiz “insanlık adına daha iyi” için cevaplamak gerekirse, evet faydasızlardan kurtulmak mümkün diyebiliriz. Bunun gerçekleşmesi için çok keskin ve radikal uygulamalar gerekebilir. Bununla birlikte etik ve ahlaki değerlerimizi bir kenara bıraktıktan sonra insanlık kelimesinin içini ne kadar doldurabiliriz ki?
Yazar: Kemal Berk Önver
