Eğitimin online platformlara taşındığı pandemi süreci içerisinde çoğu mesleğin geleceğinin ne olacağı birçoğumuz için merak ve bunun yanı sıra endişe uyandıran bir durum haline geldi.
Online eğitim sistemi ve yeni dünya düzeni mesleklerin geleceğini de etkiliyor. Bu süreç içerisinde meslekler değişiklik göstermeye başladıkça özellikle üniversiteler bu doğrultuda adımlar atmaya başlıyor.
Bu dönüşüm hareketine uyum sağlamak isteyen üniversiteler ciddi çalışmalar yürüterek geleceğin meslekleri ve çalışma alanları kapsamında ders içeriklerini yeniden gözden geçiriyor.
21. yüzyılın yıldız kavramı dijital dönüşüm birçok açıdan eğitimi şekillendiriyor. Pandemi süreciyle hız kazanan bu değişim bazı mesleklerin giderek ortadan kalkmasına yol açarken bazı yeni mesleklerin ortaya çıkışını destekliyor.
Bu açıdan baktığımızda geleceğin mesleği olarak tanımlayabileceğimiz meslekler aslında hem bugüne uyum sağlayabilen hem de sürekli olarak değişen dünya düzeninde kendini sürekli olarak revize edebilen meslekler olarak karşımıza çıkıyor.
Her birimiz için yeni bir deneyimsel süreç olan pandemi döneminde üniversiteye yeni başlayacakların üniversite tercihlerinde gelecek planlamalarını yaparken son derece sistematik ve stratejik davranmaları gerekiyor.
Bu düşünceden yola çıkarak “Geleceğin teknolojileriyle ilgili eğitim almak istiyorum” diyenlerin kontrol etmesi gereken bölümleri ve üniversiteleri derledik.
Yapay Zekâ Mühendisliği
İlk olarak üniversitelerin özellikle bilgisayar mühendisliği, makine mühendisliği, elektrik elektronik mühendisliği gibi alanlarda verilen kodlama ve robotik eğitimleri son zamanlardaki hızlı teknolojik dönüşümle birlikte yapay zekâ uygulamalarına da yansıdı.
Bu kapsamında atılan en önemli adımlardan biri Türkiye’nin önde gelen üniversitelerinden biri olan Hacettepe Üniversitesi’nin geçtiğimiz yıl (2019-2020 öğretim dönemiyle birlikte) açtığı Yapay Zekâ Mühendisliği lisans programı oldu.
Türkiye’de ilk kez yapay zekâ alanında bir lisans programı olarak örgün eğitim vermeye yönelik bu girişim Bilgisayar Mühendisliği bölümü altında 30 kişilik kontenjanıyla eğitimlerine başladı.
“Yapay Zekâ programı ile amacımız bu çerçevedeki çalışmalarımızın adını koymak, güçlü olduğumuz bu alanı daha da ileriye taşımak ve bu yeni programla öğrencilerin yapay zekâ konularına odaklı bir bilgisayar mühendisliği müfredatını takip ederek lisans seviyesinde uzmanlaşma imkânına kavuşmalarını sağlamaktır.”
Bu girişimden 3 yıl önce gerçekleştirilen bir diğer önemli gelişmeyse Ankara Üniversitesi’nde Samsung desteğiyle kurulan ve gençleri çağdaş eğitim olanaklarıyla buluşturmayı hedefleyen bir yapay zekâ laboratuvarı oldu.
Hacettepe Üniversitesi’nin bu girişimine ek olarak aynı zamanlarda TOBB ETÜ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi’ne Yapay Zekâ Mühendisliği bölümünü katarak eğitimlerine başladı.
Ülkemizde iki üniversitede açılan "Yapay Zeka Mühendisliği" bölümleri hakkında ne düşünüyorsunuz? @Hacettepe1967 @tobbetum https://t.co/Wub19YZhPo
— Deep Learning Türkiye (@deeplearningtr) June 21, 2019
TOBB ETÜ Üniversitesi’nin yaptığı açıklamaya göre bu bölümü seçen öğrenciler temel matematik, bilgisayar programlama, veri yapıları, algoritmalar ve veritabanı sistemleri eğitimlerini Bilgisayar Mühendisliği öğrencileriyle, yöneylem araştırmaları eğitimlerini ise Endüstri Mühendisliği öğrencileriyle beraber alıyor olacak.
Öğrenciler 5. Dönemleri sonunda finans ya da yapay zekâ alanını seçerek 4 yıllık eğitim süreçlerini tamamlayabiliyor.
Finans alanını seçen öğrenciler mikroiktisat, finans teorisi, ekonometri, finansal mühendislik, varlık fiyatlama ve risk yönetimi gibi konularda eğitimlerini sürdürürken yapay zekâ alanında ilerlemeyi tercih eden öğrencilerse doğal dil işleme, bilgisayarla görü, robotik, görüntü işleme ve akıllı sistemler konularında kendilerini geliştirebiliyor.
Disiplinlerarası çalışmaların Yapay Zekâ Mühendisliği gibi geleceğe etki edebilecek lisans programlarıyla geniş ölçekte faydalı olacağı yadsınamaz bir gerçek olarak karşımıza çıkıyor.
Yapay Zekâ ve Veri Mühendisliği
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Bilgisayar ve Bilişim Fakültesi adı altında 2020-2021 yılında ilk öğrencilerini kabul edecek olan Türkiye’nin ilk yapay “Yapay Zekâ ve Veri Mühendisliği” bölümü öğrencilerle buluşturmaya hazırlanıyor.
Açılan bu yeni bölüm İTÜ bünyesinde bulunan Arı Teknokent ve İTÜ Yapay Zeka ve Veri Bilimi Uygulama ve Araştırma Merkezi‘nin çalışmalarıyla halihazırda yürütülmekte olan ulusal ve uluslararası yapay zekâ ve veri mühendisliği çalışmalarını lisans eğitimine taşımayı amaçlıyor.
“Yapay Zekâ ve Veri Mühendisliği Bölümü, yapay zekâ ve veri bilimi konusunda yalnızca temel mühendislik uygulamalarının değil, yeni yapay zeka ve veri bilimi algoritmalarının da geliştirileceği güçlü bir ekosistem oluşturacak. Bölüm, kritik önem taşıyan alanlarda milli teknolojilerin gelişmesine katkı sağlayacak. Bu yıl öğrencimiz olacak 40 genç, Türkiye’nin ilk yapay zekâ ve veri mühendisleri olacaklar. Böylece büyük verilerin toplanması, saklanması, yönetilmesi yapay zekâ algoritmalarına uygun koşullara getirilmesi veri analitiği veri akışlarının yönetilmesi gibi bütüncül bir bakış açısına sahip olacaklardır.”
İTÜ Yapay Zekâ ve Veri Mühendisliği müfredat programını inceleyerek program kapsamında hangi dönemlerde hangi derslerin verileceğini inceleyebilirsiniz.
Üniversitelerde 3D Printing
Sağlıktan endüstriyel imalata kadar birçok sektörde kullanılan 3B yazıcılar bugün eğitimsel bağlamda özellikle mekanik ve teknik derslerde yaratıcılığı ve üretkenliği artıran önemli bir teknoloji.
Bu kapsamda her üniversitede 3B yazıcılar bulunmasa da bazı üniversiteler öğrencilerinin tasarımsal yazılım uygulamalarıyla dijital platformlarda tasarım sürecine dahil olmalarına olanak sunuyor.
3 boyutlu yazıcılarla ilgili yaşanan önemli gelişmelerden biri Bahçeşehir Üniversitesi’nin 3D Printing dersleri vermeye başlaması oldu. 3Durak iş birliğiyle bir müfredat hazırlayan Bahçeşehir Üniversitesi 3 boyutlu baskı, tarama ve modelleme gibi alanlarda öğrencilerini 3B yazıcı teknolojisini kampüse taşıyor.
COP 4117 kodlu 3D Printing Technologies dersi kapsamında Bahçeşehir Üniversitesi öğrencilerine farklı 3B baskı teknolojileri üzerine incelemeler yaparak maker/ kendin yap hareketi gibi kavramlar üzerinde çalışma fırsatı sunuyor.
Bazı üniversitelerde ise kısa süreli de olsa 3D printing alanında atölyeler ve seminerler düzenleniyor. Bunun örneklerinden biri Bilgi Üniversitesi tarafından gerçekleştirildi.
Bilgi Üniversitesi alt_lab Atölyeleri kapsamında “3D Printing Atölyesi” düzenleyerek katı modelleme teknolojileri, üç boyutlu baskı türleri, modeli baskıya hazırlama, üç boyutlu yazıcı kullanımı ve cihaz bakımı gibi konularda öğrencilerinin 3D baskı teknolojisi alanında bilgi sahibi olmasını sağlıyor.
Özellikle mühendislik, mimarlık ve sanat bölümleri için tasarımsal süreci kapsayan yazılım uygulamalarının öğrenilmesi ve üretim sürecine dahil olan 3 boyutlu yazıcıların kullanılması eğitimde teknoloji entegrasyonu açısından büyük önem taşıyor.
Tıp Alanında Sanal Gerçeklik ve Artırılmış Gerçeklik
Sayısal bölümlerden başlamışken tıp alanında yaşanan teknolojik dönüşümlere değinmeden geçmek olmaz. Birçoğumuzun sanal gerçeklik oyunlarıyla tanıştığı VR uygulaması son zamanlarda tıp alanı uygulamalarında kullanılan bir teknoloji olarak karşımıza çıkıyor.
Pandemi süreciyle birlikte tıp eğitimleri nasıl devam edecek gibi endişeler de ortaya çıkmıştı. Bu noktada teknik eğitimlerde bir süredir kullanılan VR eğitimleri ve AR uygulamaları giderek yaygınlık kazanacağa benziyor.
VR-AR teknolojileri simülasyon ve klinik eğitimlerinde kullanımından ameliyat öncesi planlama, ameliyat sırasında navigasyona kadar birçok alanda kendine yer bulabiliyor.
Tıpta son dönemlerde özellikle Medical Virtual Reality (MEDVR) sistemi ameliyatların teşhiş, planlama, ve tedavi aşamalarında kullanılarak sağladığı görsel destekle operasyonların başarı oranını artırıyor.
Covid-19 salgınıyla önemini daha çok kavradığımız sağlık sektörü, teknolojik dönüşümden en etkili şekilde faydalanıyor.
Üniversitelerde Blockchain Dersleri
Türkiyedeki üniversitelerin bazılarında blockchain konusunda çalışmalar yürüten merkezler kurulurken bazılarında ise bu teknolojiyi öğrencilere aktarmayı amaçlayan dersler sunuluyor.
Ülkemizde üniversiteler bağlamında, blockchain teknolojisi kapsamında açılan ilk araştırma ve geliştirme merkezi girişimi BlockchainIST Center Bahçeşehir Üniversitesi bünyesinde kuruldu.
Bahçeşehir Üniversitesi’nde bu merkeze ek olarak üniversite dersleri kapsamında blockchain teknolojisi üzerine farklı dersler sunuluyor. Bunlar;
- Fintech Masters Program
- ECO4143 Blockchain Technologies and Cryptoeconomics
- Strategic Technology Analysis and Enterprise Blockchain (Lisans dersi)
- FIN5243 Blockchain and Cryptoeconomics (Yüksek Lisans dersi)
Türkiye’nin önde gelen üniversitelerden Boğaziçi Üniversitesi blockchain alanında önemli çalışmalar yürütüyor. Prof. Dr. Arda Yurdakul “Blokzincir Tabanlı Nesnelerin İnterneti Altyapısına Düşük Enerji Sınıfı Cihazların Entegrasyonu” isimli araştırma çalışmasıyla yıkıcı teknolojiler eğitimini kampüse taşıyor.
Bir diğer yandan da blokzincir alanında önemli çalışmalar yürüten Prof. Dr. Can Özturan ise eBloc projesi ve “CMPE 483 SP. TP. Blockchain Programming” dersiyle kriptografi, blokzincir platformları, akıllı kontratlar gibi konular üzerine eğitimler veriyor.
Hacettepe Üniversitesi’nde blockchain alanındaki çalışmalar Bilgisayar Mühendisliği Bölümü’nde açılan “BBM 443 — Fundamentals of Blockchain” ve “CMP 619 –Blockchain and Cryptocurrencies” dersleriyle yürütülüyor.
Üniversite kültürünün yapı taşlarından biri olan öğrenci kulüpleri kapsamında ise İTÜ Blockchain Club Türkiye’nin ilk blockchain kulübü olma özelliğini taşıyarak bu alanda etkinlikler ve eğitimler düzenleyerek çalışmalarını sürdürüyor.
Biyoteknoloji
Geleceğin meslekleri ve teknoloji entegrasyonu konusuna dönersek bu bağlamda özellikle biyoteknoloji bölümlerinin önem kazandığını söyleyebiliriz. Enerjiden tarıma, gıdadan çevreye birçok alanı kapsayan biyoteknoloji son zamanlarda özellikle sağlık alanında etkisini hissettiriyor.
Yaşam ve sağlık biliminin yapı taşlarından biri olan biyoteknoloji ilaç ve aşı geliştirilmesi, tıbbi araçlar gibi alanlarda teknoloji entegrasyonuyla en fazla gelişimin gözlemlendiği dallardan birisi.
Biyoteknoloji alanında üniversite bölümlerine ek olarak teknokent ve kuluçka merkezlerinde başlatılan girişimlerde özellikle bu alana yönelmek isteyen öğrencileri ve girişimcileri destekliyor.
Bu durumu örneklendirmek gerekirse biyoteknoloji çalışmalarıyla dikkat çeken start-up’lardan biri İnovita (Yaşam Bilimleri ve Teknolojileri İstanbul İşbirliği Platformu) Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Kampüsü’nde Türkiye’nin ilk tematik odaklı kuluçka merkezini kurdu.
“Kurduğumuz Sağlık Teknolojileri Kuluçka Merkezi bünyesinde fikir aşamasındaki projeleri de, ürünleri piyasada var olan firmaların yeni girişimlerini de destekliyoruz.”
İnovita Proje Koordinatörü Prof. Dr. Cengizhan Öztürk
“Robotlar Mesleğimizi Elimizden Alacak Mı?”
Robotlar gelecekte mesleğimizi elimizden alacak mı endişesini bir kenara bırakarak yapay zekâ, 3B yazıcı, blockchain, sanal gerçeklik, artırılmış gerçeklik gibi teknolojilere adım adım yaklaşarak değişen dünya ekosistemine ayak uydurabiliriz.
İşte o zaman robotlar mesleğimi elimden alacak mı diye düşünmek yerine robotları mesleğimde kolaylaştırıcı bir etken olarak kullanabilir miyim gibi üretim odaklı sorularla meşgul olabiliriz. Bunun yanı sıra, bu yepyeni yıkıcı teknolojilerin getireceği yeni girişim fırsatlarının ve yeni girişimlerin yol açacağı iş fırsatlarının farkında olmak oldukça önemli.
Yıkıcı teknolojilerden ve bu teknolojilerin ülkemizde üniversiteler kapsamında gerçekleştirdiği dönüşüm ve yeniliklerden bahsetmişken geleceğin meslekleri konusuna birkaç ekleme daha yapabiliriz.
Gelecekte Bizi Bekleyen Diğer Meslekler
Atık İşleme veya Geri Dönüşüm Mühendisliği
Sürdürülebilirlik çalışmalarını temel alan bu mühendislik dalı giderek daha büyük bir küresel sorun haline gelen kirlilik ve atık problemlerini atıkların hammaddeye dönüştürülerek yeniden kullanılabilir hale getirilmesi esasına dayanıyor. Sürdürülebilir bir gelecek için geri dönüşüm mühendislerinden destek bekliyor olacağız gibi duruyor.
Güneş Enerjisi (Solar Enerji) Uzmanlığı
Kirlilik sorunlarından bahsettiğimiz noktada fosil yakıt tüketimi üst sıralarda yer alıyor. Sürdürülebilirlik kapsamında fosil yakıtlardan alternatif ve yenilenebilir enerji kaynakları kullanımına geçişimiz önemli bir farkındalık oluşturuyor. Bu sebeple gelecekte bu alanda çalışmalar sürdürebilecek solar enerji uzmanlarına ihtiyacımız olacağa benziyor. Elon Musk’ın şirketi Solar City‘yi araştırarak bu konudaki gelecek vizyonunu görmenizi tavsiye ediyoruz.
Siber Suçlar Avukatlığı
Dijital dönüşümle beraber gündeme gelen en önemli konulardan biri kişisel veri gizliliği oldu. Dijital platformlar siber güvenlik kapsamında en ince ayrıntısına kadar incelenerek kullanılmaya başlandı. Gelecekte etki alanını daha da çok genişletecek gibi duran dijital dönüşüm beraberinde daha büyük siber suçları getirebilir; böylece siber suç davaları bir hayli artabilir.
Öte yandan robotların yarattığı problemler, otonom araçların kazaları ve benzeri birçok farklı dava ile karşı karşıya kalacağımızı göz önünde bulundurmalıyız.
Veri Analiz ve Güvenlik Uzmanı
Siber suçlara değinmişken veri analizi ve güvenliğini es geçemeyiz. Sanal ortamda gerçekleşen veri analiz çalışmalarının güvenliği devletler ve şirketler açısından büyük önem taşıyor. Big Data’nın analizini yaparak değerli bilgi üretecek veri analizi uzmanları geleceğe yön veren mesleklerden olmaya şimdiden aday.
3 Boyutlu Yazıcı Teknisyenliği
3B yazıcılar kullanım alanını giderek yaygınlaştırırken daha geniş ölçekte çalışmalar yapılabilmesi için bu alanda yeterli donanıma sahip teknisyen ihtiyacımız da giderek artabilir. Bu alandaki gelişmelerin devam etmesi ile 3B yazıcı teknisyenliği geleceğin meslekleri listesine adını yazdırıyor.
Giyilebilir Teknoloji Tasarımcılığı
Makine öğrenimi algoritmaları ve yapay zekâ teknolojileri ile analog rutinlerimizi dijital platformlara taşıyan giyilebilir cihazlar dijital dönüşümle birlikte hayatımızdaki yerini giderek sağlamlaştırıyor.
Giyilebilir klima teknolojisiyle geliştirilen kişisel cep boy klimalardan sağlık kontrollerimizi yapan giyilebilir e-dövmelere kadar birçok alanda hizmet veren giyilebilir teknolojiler gelecekte bambaşka alanlarda bizi karşılamaya hazırlanıyor.
Değişen ihtiyaçlarımızla birlikte giyilebilir akıllı cihazlar için de yeni kullanım alanları ortaya çıkması bu alanda yenilikçi tasarım ihtiyacını ortaya çıkarıyor. Bu ihtiyaç ise giyilebilir teknoloji tasarımcılığı adı altında yeni bir sektör oluşturabilir.
Uzaktan Eğitimde Ücretsiz Derslerle Yıkıcı Teknolojiler
Üniversite tercih dönemini çoktan geçtik diplomamızı aldık diyorsanız yıkıcı teknolojiler konusunda eğitim almak için hiçbir zaman geç değil. Dijital dönüşümün değer kattığı en önemli noktalardan biri dijital platformlarda sunulan ücretsiz ya da kısmi ücretli eğitimler oldu.
Bu bağlamda eğitim alanında adını sıkça duyduğumuz önde gelen üniversitelerden bazıları yıkıcı teknolojileri kapsayan dersleri de dahil olmak üzere birçok dersini dijital platformlarda herkesin erişimine açtı.
Eğitimde dijital dönüşümle 450 dersi ücretsiz açık kaynak olarak paylaşan Ivy League üniversiteleri önemli ve öncü girişimlerden birini gerçekleştirerek pek çok kişiyi ilgisi olan alanlardaki derslerle buluşturdu.
Ivy League’i oluşturan 8 vakıf üniversitesinin sunduğu derslere kaydınızı yaparak yıkıcı teknolojiler alanında merak ettiklerinizi öğrenebilirsiniz.
Bir başka girişimse ODTÜ ve Türkiye Bilişim Derneği tarafından gerçekleştirilen “İşçi ve İşverenlerin Kapasitelerinin Bilgi ve İletişim Teknolojileri Yoluyla Geliştirilmesi Teknik Destek Projesi” kapsamında bilgeis.net adresinde sunulan ücretsiz ve sertifikalı eğitimler oldu.
Teknoloji ve çağdaş pazarlama eğitimleri vermeye yönelik bu proje özellikle KOBİ’lerin gelişen teknolojileri benimseyerek dönüşüme ayak uydurmalarını hedefliyor.
Geleceğin teknolojilerini benimseyen üniversitelerin ilgili bölümleri ve derslerine ek olarak dijital platformlarda sunulan dersler gelecek burada dedirtiyor.
