Önceden belirlenmiş bir miktar paranın karşılıksız olarak her ay doğrudan banka hesabınıza yatırılmasını ister miydiniz?
Tüm dünyanın avantajları ve tehlikeleri konusunda kutuplaşmış olduğu Evrensel Temel Gelir’in (UBI) özü tam olarak bu soruda yatıyor. UBI dünya çapında ivme kazanırken hem ekonomistler hem de politikacılar arasında birtakım tartışmaları da beraberinde getiriyor.
Evrensel Temel Gelir, orijinal ismi Universal Basic Income ya da Uncoditional Basic Income -yani Koşulsuz Temel Gelir- en basit anlatımıyla; devletlerin vatandaşlarına hiçbir karşılık beklemeden aylık maaş vermesini savunan ekonomik modeldir. Bu modele göre; aylık gelir için çalışmak zorunda olmayan insanlar bilim, felsefe, sanat veya istedikleri alana yönelecek ve dünyanın refah düzeyi bir hayli yükselecektir.
Evrensel Temel Gelir fikri yeni olmasa da dünya çapında hükûmetlerin artan işsizlik oranlarına karşı bir önlem adımı olarak giderek daha fazla değer ve bilinirlik kazandığını söyleyebiliriz. Özellikle pandemi süreci ve dijital dönüşümle birlikte değişen dünya düzeninin getireleri ekonomik sorunlara çözüm arayışına hız kazandırıyor.
İşsizlik sıkıntılarımızın cevabı Evrensel Temel Gelir mi, bu ekonomik olarak güvenilir bir model mi?
Elon Musk, Bill Gates, Richard Branson ve Mark Zuckerberg‘in bu konsepti desteklediğini biliyoruz. Dünyanın en büyük teknoloji şirketlerinin başkanları, yapay zekâ alanındaki atılımın çok büyük olacağına ve istihdam edilebilir nüfusun yaklaşık üçte birinin kendilerini işsiz bulacağına dikkat çekiyor.

Otomasyonun işsizlik seviyelerinde uzun vadeli bir artışa yol açıp açmayacağı konusunda anlaşmazlıklar süredururken Evrensel Temel Gelir’in bu noktada kesinlikle yardımcı bir rol üstlenebileceği ve robotlar işlerimizi devralmasa dahi bu modelin birçok alanda iyileştirmelerde bulunabileceği düşünülüyor.
Yakın gelecekte yıkıcı teknolojilerin yıkıcı etkiler yaratma potansiyeline karşın bazı ülkeler pilot uygulamalar başlatarak kendi ekosistemleri çerçevesinde Evrensel Temel Gelir modelini deneyimliyor.

Beyaz noktalar pilot uygulamaların tamamlandığı, Sarı noktalar pilot çalışmaların devam ettiği, Kırmızı noktalar ise pilot çalışmalar yapılmasının planlandığı ülkeleri gösteriyor.
Başarılı UBI uygulamalarıyla adını duyuran ABD, Kanada, Hindistan örneklerinden sonra bu kez de Almanya Evrensel Temel Gelir modeli deneyine başlayacağını duyurdu.
Almanya, ekonomiyi ve tüketicilerin refahını nasıl etkilediğine dair üç yıl sürecek olan bir pilot çalışmaya başlayarak UBI’yi deneyimlemeye hazırlanıyor.

Pilot Çalışmanın Detayları Neler?
- Almanya’daki ilk temel gelir pilot projesi üç ardışık çalışmadan oluşuyor. İlk aşamada pilot çalışmaya katılan 1500 Alman üç yıl boyunca her ay temel gelir elde edecek. İlk ödemelerin 2021 yılının bahar aylarında başlaması bekleniyor. İkinci ve üçüncü çalışmanın da sırasıyla 2022 ve 2023 yıllarında başlatılması hedefleniyor.
- Bu katılımcıların en az 18 yaşını doldurmuş ve Almanya’da ikamet ediyor olmaları gerekiyor. Bu kriterleri sağlamıyorlarsa başvuruları geçersiz sayılıyor.
- Gönüllüler, test edilen çalışmanın ilk aşamasında aylık 1.200€ alacak. Hal böyle olunca 18 Ağustos’ta açılan başvurulardan sonra bir hafta içinde 1,5 milyondan fazla gönüllü, deneye katılmak için başvuruda bulundu.
- Seçilen katılımcılar üç yıl boyunca UBI’nin yaşamlarını, çalışmalarını ve duygusal durumlarını nasıl etkilediğine dair yedi çevrim içi anket doldurmak dışında hiçbir şeyle uğraşmayacak.
- Çalışma 120 gönüllünün deneyimlerini temel gelir ödemesi almayan 1.380 kişi ile karşılaştıracak.
Pilot Çalışmayı Kim Yürütüyor?
Temel Gelir Pilot Projesi, Berlin’deki Alman Ekonomik Araştırma Enstitüsü ile kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan Mein Grundeinkommen (Temel Gelir Derneği) arasında bir ortaklık kapsamında sürdürülüyor. Köln Üniversitesi ve Max Planck Toplu Ürünler Araştırma Enstitüsü de çalışmanın diğer ortakları olarak faaliyet gösteriyor.

Pilot çalışmadaki araştırmacılar tamamen bağımsız ve çalışmaları karşılığında Mein Grundeinkommen tarafından herhangi bir ücret almıyor.
Deneyi Kim Finanse Ediyor?
Çalışmanın arkasındaki 140.000’e yakın bireysel sponsor, aylık bağışları ile temel gelirleri karşılıyor olacak.
Mein Grundeinkommen adlı temel gelir yanlısı bir [tooltip tip=”Bir konuda, konunun çıkara uygun biçimde sonuçlanmasını sağlamak amacıyla, bir araya gelerek parlamentoda, basında vb. işlerine, çıkarlarına uygun siyasayı etkili, geçerli kılmaya çalışma.”]lobi[/tooltip] grubu deneyi finanse ediyor. Grup, 668 kişiye aylık 1.000€ ödemeleri finanse edebilmek için 2014 yılından bu yana destekçilerinin bağışlarını topluyor.

Pilot çalışmanın savunucuları, UBI’nin insanlara daha fazla finansal güvenlik sağlayarak eşitsizliği azaltacağını ve refahı artıracağını savunurken, muhalifler ise bunun çok pahalı olacağını ve insanları işe gitmekten caydıracağını söylüyor.

Araştırmaya liderlik eden Jürgen Schupp, Alman Der Spiegel gazetesine yaptığı açıklamada, yeni bilimsel kanıtlar üreterek Evrensel Temel Gelir konusundaki tartışmayı sağlam temellere oturtarak geliştirebileceklerinin altını çiziyor.
“Bu basmakalıpları deneysel olarak kanıtlanmış bilgilerle değiştirirsek bunu iyileştirebilir ve bu nedenle daha uygun bir tartışma ortamı yaratabiliriz.”
Pilot çalışmaya başlanmadan önce halkın Evrensel Temel Gelir uygulamasıyla ilgili görüşlerini alan araştırma grubunun paylaştığı sonuçlara göre halkın %55’i Evrensel Temel Gelir’in gerçekten neleri başaracağını görmek istediğini belirterek çalışmaya destek verdiğini gösteriyor.

Anket çalışmasına bakacak olursak Evrensel Temel Gelir daha deneme aşamasındayken bile ekonomistler ve politikacılar arasında yaratığı fikir ayrılıklarını halkın arasında da sürdürüyor.
Pilot proje beklentileri karşılayabilecek mi yoksa Evrensel Temel Gelir modeline karşı olan endişelerin gerçeğe dönüşmesine mi sebep olacak ancak çalışmanın 3 aşaması tamamlandıktan sonra tam olarak öğrenebileceğiz.
Covid-19 pandemisinin ekonomiler üzerinde yarattığı dalgalanmaları göz önünde bulundurursak Evrensel Temel Gelir modeli ülkeler için denemeye değer bir uygulama olabilir gibi gözüküyor.
İleri okuma için: The Magazine (Evrensel Temel Gelir Pilot Projesi için özel olarak hazırlanan detaylı tanıtım dosyası)
Kaynak: World Economic Forum