Günümüzün en çok konuşulan, geleceğin dünyasını şekillendiren iş insanlarından biri olarak tanımlayabileceğimiz Elon Musk ve çarpıcı projelerinden birisi olan Starlink’e kapsamlı bir bakış atalım.
Bugüne dek Falcon 9, Falcon Heavy, Starlink, Dragon Kargo ve Starship gibi uzay araçlarını uzaya gönderen SpaceX, 2002 yılında Elon Musk tarafından kuruldu. Mars’ta sürdürülebilir ve kendini devam ettirebilir bir yaşam kurma hedefiyle çalışmalar yürüten şirket, yeniden fırlatılabilir roketler ve yörüngede yakıt ikmalleri ile yıkıcı yenilik kategorimize sık sık konu oluyor.
SpaceX’in bir projesi olan Starlink, SpaceX tarafından yörüngeye yerleştirilen binlerce uydu sayesinde hızlı, ucuz ve kapsama alanı geniş internet hizmeti sunmayı hedefliyor. Son yıllarda adım adım hazırlığına tanıklık ettiğimiz proje, artık hayata geçmek üzere denemelere tabi tutulurken, bu projede yıllar içinde yaşanan gelişmeleri aşağıda kronolojik olarak derledik.
Starlink Projesinin İlerleyişi
–2018 yılında yazdığımız Starlink yazımızda, SpaceX’in ucuz ve hızlı internet projesinden bahsetmiştik. Başlangıçta Amerika ve ilerleyen süreçte tüm dünyada kitlelerin ucuz ve eşit şartlarda internete erişebilmesini amaçlayan Musk, test amaçlı uyduları gönderdi ve izni bulunan 4425 uydunun üzerine 7500 uydu için daha izin almayı başardı. Uyduların Dünya’ya 1300 km uzaklığa kadar çıkma iznini de 1500 km olarak güncelledi.
-2019 yılının Mayıs ayında amatör bir uzay gözlemcisinin, Starlink projesi kapsamında yörüngeye gönderilen ilk 60 uyduyu videoya kaydetmesi üzerine yaşanan panik hakkında bir yazı yazmıştık. Uyduların çıplak gözle bu denli net bir şekilde görülebilir olması, bilim insanlarının çalışmalarını zorlaştırabileceği ve gökyüzünde ışık kirliliğine neden olacağı gerekçesiyle eleştirildi.
Uzay gözlemcisi tarafından kaydedilen Starlink uyduları.
-Aynı yılın Ekim ayında, Elon Musk Starlink uydularını kullanarak bir tweet attı. Endişelere yol açan ilk 60 uydunun yanında izni alınmış 12 bin uydu görevini beklerken, ek 30 bin uydunun izni için de başvuru yapıldı. SpaceX yöneticisi Gwynne Shotwell’in açıklamasına göre 2020 yılı ortaları ve sonlarına kadar 1440 uydunun daha yörüngeye eklenmesi planlanıyordu. 2020 yılında ABD’nin kuzeyinde yer alan eyaletlerde Starlink internetinin kullanılabilir olacağı ifade edildi. Amazon ve OneWeb gibi şirketler de ucuz internet hizmeti için uzaya uydu gönderme planları yapınca, yapay uyduların meydana getirdiği kirlilik ve uzayda belirli şirketlerin hakimiyeti hakkında endişeler artmaya başladı.
-2020 yılının Mart ayına geldiğimizde SpaceX, 60 uydudan oluşan 6. Filosunu başarılı bir şekilde gönderdi. Kronolojik olarak fırlatmalar şöyleydi:
- İlk fırlatma 24 Mayıs 2019 günü Florida’daki Space Launch Complex 40 olarak da bilinen Cape Canaveral Air Force Station’dan gerçekleştirildi
- İkinci fırlatma 11 Kasım 2019 günü gerçekleştirildi ve mühendis takımından Lauren Lyons, bu fırlatmayı “en büyük olmasa bile en büyük uydu yerleştirmelerinden birisi” olarak değerlendirmişti.
- Üçüncü Starlink fırlatması 6 Ocak 2020 gününde, ilk kez yansımasız bir kaplama ile denendi.
- Dördüncü fırlatma 29 Ocak 2020 tarihinde gerçekleştirildi.
- Beşinci ise 17 Şubat 2020 tarihinde idi.
- Altıncı, yani bu fırlatma ise 18 Mart 2020 tarihinde başarıyla gerçekleştirildi.
SpaceX’in roketleri birden çok kez kullanarak maliyetleri düşürme ve uzay seyahatlerini herkes için erişilebilir hale getirme vizyonuyla uzay endüstrisine girdiğini düşündüğümüzde, roketlerini 5. kez kullanabiliyor olması ayrı bir anlam ifade ediyor. Eğer 2023 yılı için planlanan sivil insanların ay seyahati gerçekleşirse bu da SpaceX’in endüstriye kazandırdığı, devrimsel re-usable rocket (yeniden kullanılabilir roket) kültürü sayesinde olacak.
B1048 kodlu Falcon 9 roketinin daha önceki 4 görevi ise şöyleydi:
- 25 Nisan 2018 – Iridium-7 görevi
- 8 Ekim 2018 – SAOCOM 1A görevi
- 22 Şubat 2019 – Nusantara Satu görevi
- 11 Kasım 2019 – İkinci Starlink görevi
Starlink’in yörüngeye 42 bin uydu yerleştirmek için FCC (Federal Communications Committee)‘den izin alması tartışmaları alevleyen bir diğer nokta oldu. Aynı dönemde yörüngede bulunan tüm uyduların sayısı yaklaşık 5 binken Starlink’in tek başına bu kadar çok sayıda uyduyu yerleştirmesi günümüzde hâlâ tartışmaların odağında bulunuyor.
Dünya’ya 550 km uzaklıktaki uyduların, rakip şirketlerin uydularına kıyasla oldukça yakın mesafe avantajı sayesinde 600 milisaniye gecikme ile 30 megabitlik internet hızı sağlaması bekleniyordu.
-2020 yılının Kasım ayına geldiğimizde, yıllardır temelleri inşa edilen Starlink projesinin beta test aşaması için belirli kullanıcılara Starlink uydu antenleri gönderildi.
Got my Starlink today pic.twitter.com/mD7LPnD7hd
— KillyOnTerra (@OnKilly) November 1, 2020
Yüksek İndirme Hızı
İndirme hızı, internet bağlantınızın sunuculara ne hızda erişip veri çekebildiğini gösterir. Türkiye’de sabit internette ortalam indirme hızı 27 Mpbs civarlarında seyrediyor. Montana kırsalında yaşayan bir beta sürüm kullanıcısı ise, Reddit gönderisinde hız testi sonucunu muhtemelen şu ana dek Starlink’ten elde edilen en yüksek indirme hızı olan 174 Mbps indirme hızını ortalama 33 milisaniye gecikme ile aldığını duyurdu.
Starlink İnternet Hız Testi
Daha önce 8 ila 10 Mbps indirme hızı için [tooltip tip=”AT&T, merkezi Whitacre Tower, Dallas, Teksas, ABD’de bulunan çok uluslu bir telekomünikasyon şirketi.”]AT&T[/tooltip]’den servis alan başka bir kullanıcı da 1440p ve 4K YouTube videolarını sorunsuz bir şekilde oynatabildiğini yazdı.
Başka bir kullanıcı, normalde cep telefon sinyali olmayan ulusal bir orman alanında Starlink’i başarıyla kullandığını duyurdu.
Bu yüksek indirme hızı seviyelerinin yanında, birçok kullanıcı 33 Mbps ila 15 Mbps aralığında değişen yükleme hızı kaydettiğini açıkladı.
Düşük Gecikme Süreleri
Diğer internet sağlayıcılarına kıyasla Starlink’i ciddi anlamda öne çıkaran konu ise rakipsiz [tooltip tip=”Herhangi bir bilgisayar üzerinden alınan veri paketinin, ilgili sunucuya iletilmesi sırasında geçen süre” olarak cevaplayabiliriz. Veri paketi ve sunucu arasındaki gecikmelerin genellikle milisaniyelerle ölçüldüğü ping miktarı arttıkça, “lag” adı verilen gecikmeler yaşanır.”]gecikme süreleri[/tooltip] oldu. Son testlerde ortalama 42 milisaniye olarak kaydedilen Starlink gecikme süresi, HughesNet’in 728 milisaniye ve Exede’nin 643 milisaniye olarak ölçülen gecikme sürelerine kıyasla tartışılmaz bir üstünlük sağlıyor. Bu fark Starlink’in 550 km’ye varan mesafelerinin aksine HughesNet ve Exede uydularının 35 bin km civarında bulunmasından kaynaklanıyor.
Uplink hızı ve gecikme süreleri günümüzün artan görüntülü görüşme ihtiyacı için kritik öneme sahip iki kavram olarak dikkat çekiyor.
Uplink nedir? *Elektronik Haberleşme
- Uydu haberleşme sistemlerinde, Yer istasyonundan uyduya doğru gönderilen sinyallere Uplink denir. UL ya da U/L kısaltmaları ile gösterilir.
- [tooltip tip=”Global System for Mobile Communications”]GSM[/tooltip] sistemlerinde, Mobil terminalden (Cep telefonu vb.) baz istasyonuna doğru gönderilen sinyallere uplink denir.
- Bilgisayar ağlarında (network), bilgisayarlardan iletim ekipmanlarına gönderilen sinyaller uplink ya da upstream olarak adlandırılır.
Pandemi döneminde ortaya çıkan dijital eğitim ve iş çözümleri ihtiyacı Zoom, Microsoft Teams ve Skype gibi platformlara talebi artırdı. Sağlıklı Zoom görüşmeleri de temiz uplink ve görece düşük gecikme süreleri gerektiriyor ve mevcut durumda birçok kullanıcının bu seviyelere ulaşması mümkün değil. Starlink sağladığı uplink başarısı ve düşük gecikme süreleri ile özellikle internet erişiminde zorluklar yaşayan bölgelerde uzaktan eğitim faaliyetlerinin desteklenmesi ve dolayısıyla fırsat eşitliğinin iyileştirilmesinde önemli bir görev üstlenecek.
Arama Kalitesi
Aynı zamanda telefon görüşmeleri için de test yapan kullanıcılarından biri Reddit’te “Çocukların her 2-3 dakikada bir oyunlarının kesildiğini söyledi… YouTube ve yayınlar gayet iyi performans gösteriyor, Wi-Fi aramaları da sorunsuz ancak telefon görüşmelerinde kesintiler çok fazla. En uzun kesintisiz çağrı 21 dakika sürdü.” diye belirtti.
Bu sorunun en önemli sebeplerinden biri olarak, SpaceX Starlink’i beslemek için yalnızca 800 civarında uydu kullanıyor. Hedeflerden biri buna binlerce yeni uydu eklemek, internet hızını artırmak ve gecikmeleri düşürmek.
Ücretlendirme
Şu an beta aşamasında olan Starlink, ucuz internet iddiasını gerçekleştirmeye henüz yaklaşamadı. 499$’lık uydu anten ve Wi-Fi modem ekipmanının yanında aylık 99$’lık abonelik ücreti ile oldukça pahalı bir alternatif ancak ilerleyen süreçte yaygınlaşması ve ticari anlamda kullanılmaya başlanması ile bu fiyatların ciddi oranda düşmesi bekleniyor. Diğer internet sağlayıcılarının aylık hizmet bedelleri hakkında detaylı bilgi için bu sayfayı ziyaret edebilirsiniz. Dünyada internet hız ve fiyatları göz önünde bulundurulduğunda, ülkemiz ne yazık ki düşük hızlı internet ve yüksek ücretler ile bu listenin çok gerisinde kalıyor ve en azından şimdilik bu gibi yenilikleri uzaktan takip etmekle yetiniyor.
Nerelerde kullanılabiliyor?
Şimdilik yalnızca ABD’nin kuzey eyaletleri Idaho, Michigan, Minnesota, Montana, Oregon, Washington, and Wisconsin’İ kapsayan Starlink, Elon Musk’ın açıklamasına göre 2021’in ilk aylarında Avrupa’da da devreye girecek.
Starlink benzersiz bir hizmetin öncüsü olarak milyonlarca insanın hayatına dokunan bir projeye imza atıyor. İnternet erişimi kısıtlı bölgelerde ücretsiz veya ucuz internet hizmeti ile küresel anlamda fırsat eşitliğine katkıda bulunarak, özellikle eğitimde fark yaratacaktır.
Güncel Kaynak: PC Mag
