Çocuklar İçin Yapay Zekâya (AI) Giriş

MIT‘nin tasarlayıp yaşları 9-14 arasında değişen çocuklarla birlikte denediği yeni oyun çocukların teknolojiyle haşır neşir olmalarının STEM‘e olan ilgileri üzerinde nasıl bir etki yarattığını araştırıyor. STEM (Science, Technology, Engineering, Math) eğitim sistemini son zamanlarda oldukça fazla duymaktayız. Bu sistem sayesinde matematik, fen bilgisi gibi dersler ezberci sistemden ziyade çocukların araştırmacılık, yaratıcılık, merak gibi duygularının üzerine gidilerek daha uygulamaya dayalı bir öğretim düzeni oluşturulmasına dayanıyor. Ülkemizde de son dönemde yavaş yavaş uygulanmaya başlanan STEM sayesinde öğrencilerin pratiğe alışarak üniversite hayatlarında kolaylık yaşamaları ve mesleklerine daha kolay adapte olmaları hedefleniyor.

Çocuklara Yapay Zekâyı Nasıl Öğretiriz?

Fırsat bulduğumuz her an yapay zekânın (AI) hayatımızın ne kadar içinde olduğunu dile getiriyoruz. Günlük hayatın heyecanı ve akışı sırasında çevremizde bu konuda olanların çoğunun farkında bile olmuyoruz. MIT’de bir araştırmacı olarak çalışan Blakeley H. Payne‘in tasarladığı bu Bingo oyununun amacı hem sizin hem de çocuğunuzun farkındalığını arttırmak. Payne bu oyunu tasarlarken çocukların teknolojinin çalışma şeklini kavramalarının STEM’e olan ilgilerini arttırmaya ve ileride iş beklentilerini geliştirmeye ne kadar yararı olduğunu gösteren bir pedagojik araştırmayı temel aldı. Aslında 9-14 yaşındaki çocuklara yönelik hazırlanmış ve onlar tarafından test edilmiş bu oyun daha genişletilmiş bir müfredatın parçası. Tamamına buradan erişebilirsiniz

Blakeley H. Payne’in hazırladığı bu müfredatı daha önce burada öğretmenlere özel olarak paylaşmıştık. Bugün, bu müfredatın içerisinde yer alan ve ebeveynlerin de rahatça kullanabileceği Bingo oyununa odaklanacağız.

Öncelikle en basit haliyle yapay zekâdan bahsedelim. AI, temel olarak 3 kısımdan oluşur: veri grubu, bir öğrenme algoritması ve çıktı (tahmin). Veri grubu iş için seçilmiş verilerin toplanmasıdır. Sesler, resimler, sosyal medyada yazdığınız yorumlar, YouTube arama geçmişiniz vb. aklınıza ne gelirse veri grubu olarak niteleyebilirsiniz. Bütün bunlar size, dünyaya ve çevrenizdeki insanların nasıl davrandığına dair bilgiler içerir. Algoritma ise bir girdiyi çıktıya çeviren bir dizi talimattır. Tahmin, yani çıktı ise adından da anlaşıldığı üzere tüm bu sürecin sonunda elimizde kalandır, yani yapay zekânın vardığı sonuç.

Oyun çocuklar için 3 basit talimattan oluşuyor.

1. İlk olarak arkadaşlarınızla 1-2 kişilik 2 takım oluşturmalısınız.
2. Oyunda kullanacağınız her bir kağıdın üzerinde yapay zekâ içeren günlük bir iş yazılıdır. Göreviniz bu iş gerçekleşirken yapay zekânın hangi veri grubunu kullanacağını ve bunun sonucunda nasıl bir çıktı/tahmin vereceğini bulmak. Bir yetişkin veri gruplarını ve çıktı listelerini tek tek okuduğunda ait oldukları işi bulabilmek için elinizden gelenin en iyisini yapmanız gerekiyor.
3. Birbiriyle bitişik 5 karenin veri grubu ve çıktısını düz, çapraz veya yan olmak üzere doğru yazan ilk takım oyunu kazanır!

Yetişkinlerin yapması gerekenler de bir bu kadar basit. Oyun kağıdını 2 farklı kağıt olarak, veri grubu ve çıktıları ise üçüncü bir kağıda yazmanız gerekiyor. Oyun kağıtlarını takımlara verin fakat veri grubu ve çıktıların olduğu kağıt sizde kalmalı. Bu sizin cevap anahtarınız olacak.

Kağıtta her veri grubu ve çıktının karşılığında oyun kağıtlarında yazan görevi göreceksiniz. Rastgele bir veri grubu ve çıktı ikilisi seçin ve bunu sesli olarak okuyun. (Dikkat edin görevi okumayacaksınız.) Ardından oyuncuların bunları doğru yere yerleştirmesini bekleyin. Birbiriyle bitişik 5 karenin veri grubu ve çıktısını düz, çapraz veya yan olmak üzere doğru yazan ilk takım oyununuzun kazananı olacak.

Yukarıda kağıtlarda yazması gereken işleri ekledik. İsterseniz siz kendi kağıdınızı oluşturup aklınıza gelen işleri veri grubu ve çıktısını da belirleyip oyuna dahil edebilirsiniz. Oyunu hangi görevlerle oynayacağınız tamamen size ve çocuğunuza kalmış bir şey. Yukarıdaki işlerin bir kısmının cevaplarını ise aşağıda verdik.

• Görev: Hava durumu uygulamasından bir tahmin almak
  Veri grubu: Geçmişte havanın nasıl olduğu
  Çıktı: Gelecekte havanın nasıl olacağı

• Görev: Sesi metne çevirerek bir mesaj gönder
  Veri grubu: Konuşan insanların kaydedilmiş sesi
  Çıktı: Sesin metne dönüştürülmüş hali

• Görev: Google’da bir şeyler aramak
  Veri grubu: Google’da daha önceden tıklamış olduğunuz linkler
  Çıktı: Öncelikle görmek isteyebileceğiniz sonuçlar

• Görev: Google’ın arama sorgunuzu otomatik olarak tamamlaması
  Veri grubu: Sizinle aynı ilgi alanını paylaşan insanların geçmişte yapmış olduğu aramalar
  Çıktı: İlk kelimeyi yazdıktan sonra aramak istediğiniz şeyin tamamının çıkması

• Görev: Bir kompozisyon ödevinin bilgisayar tarafından notlandırılması
  Veri grubu: Daha önceden notlandırılmış kompozisyon ödevi örnekleri
  Çıktı: Sisteme girilen ödevin hak ettiği not

• Görev: Google’da “güvenli arama”yı kullanmak
  Veri grubu: Güvenli olan veya olmayan web sitesi örnekleri
  Çıktı: Yeni web sitelerinin güvenli veya değil şeklinde sınıflandırılması

• Görev: Gmail’de önerilen bir e-posta yanıtı almak,,
  Veri grubu: İnsanların geçmiş e-posta alışverişlerinde aldığı yanıtlar,
  Çıktı: Yeni mailinize verebileceğiniz örnek bir cevap

• Görev: Snapchat filtresi kullanmak
  Veri grubu: İnsan yüzü örnekleri
  Çıktı: Filtrenin yüzünüzde nereye yerleştirileceği

• Görev: Nintendo veya Wii’de harekete duyarlı oyunlar oynamak
  Veri grubu: Video oyunlarındaki eylemlere karşılık gelen farklı hareket örnekleri
  Çıktı: Bir hareket yaptığınızda oyunda karşılık geldiği eylem

• Görev: Klavyenizin yazdığınız kelimeler yerine emoji önermesi
  Veri grubu: Her emojinin karşılık geleceği kelime
  Çıktı: Yazdıklarınızın yerine gelebilecek en uygun emoji

• Görev: Amazon’da ürün önerisi almak
  Veri grubu: İnsanların geçmişte birlikte satın aldığı ürünler
  Çıktı: Yeni satın aldığınız ürünle beraber alabileceğiniz bir ürün önerisi

• Görev: Bazı e-postaların spam klasörüne düşmesi
  Veri grubu: Spam olarak değerlendirilen veya değerlendirmeyen e-posta örnekleri
  Çıktı: Yeni e-postanın spam olarak değerlendirilmesi veya değerlendirilmemesi

• Görev: İnstagram reklamına tıklamak
  Veri grubu: İnsanların takip ettiği İnstagram hesapları ve satın aldıkları şeyler
  Çıktı: Takip ettiğiniz kişilere göre satın alabileceğiniz şeyler

• • Görev: Bir haber uygulamasının okumanız için makale önermesi
    Veri grubu: Aynı uygulamada daha önce okuduğunuz makaleler
    Çıktı: Okumak isteyebileceğiniz makaleler

• • Görev: Spotify’ın şarkı önermesi
    Veri grubu: Geçmişte dinlediğiniz şarkılar
    Çıktı: Sevebileceğiniz şarkı önerileri

• • Görev: Yüz tanıma ile cihaz kilidi açma
    Veri grubu: Yüzünüzün fotoğrafları
    Çıktı: Yüzün size ait olup olmadığı

• • Görev: Shazam gibi uygulamaların şarkıları tanıması
    Veri grubu: Gürültülü ortamlarda şarkıların nasıl duyulduğuna dair örnekler
    Çıktı: Gürültülü bir ortamda çalan şarkının adı

• • Görev: Belirli bir varış noktasına giden yolu bulmak için harita uygulaması kullanmak
    Veri grubu: A noktasından B noktasına giden geçmişte kullanılmış alternatif yollar
    Çıktı: A noktasından B noktasına giden en kısa yol

Kaynak: MIT Technology Review