Blockchain’in adını bir süredir sıkça duyduğumuz ancak birçoğumuzun kafasında nedir ne değildir gibi soru işaretlerine sebep olan bir teknoloji olduğunu söylesek yanılmış olmayız. Peki esasen nedir bu blockchain?
2008–2009 yılları arasında Bitcoin ile birlikte icat edilen blockchain’in (blok zinciri) mucidi Satoshi Nakamoto bu teknojinin işlerliğinden emin olduktan sonra geliştirdiği teknolojisini herkesle paylaşarak başka teknolojiler üzerinde çalışmalara yoğunlaşacağını belirten bir maille ortadan kayboldu.
İlk olarak ayrımına varmamız gereken bir nokta var ki o da Blockchain’in bir veritabanından ziyade bir şifrelenmiş bir veri sistemi olmasıdır. Bir diğer deyişle, her bir veriyi bir blok gibi işleyen bu teknoloji, bu blokları bir zincir gibi birbirine şifreleyerek bu verilerin saklanmasını sağlar. Bu şifrelenmiş zincir dağıtık yapısı sayesinde birçok kişiyle paylaşılabilir.
Blockchain teknolojisini bir veresiye defteri gibi düşünelim. Eskiden yaygın olan bakkal kültüründe her bir bakkalın bir veresiye defteri olurdu. Aynı zamanda aileler de alış-veriş durumlarını takip edebilmek için kendileri bir defter tutardı. Her iki taraf da birbirlerinin hesaplarında değişiklik yapmaması adına işlemlerini kayıt altına alırlardı.
İşte dağıtık yapı olarak adlandırdığımız bu özellik de tam olarak böyle. Kişiler sistem üzerinde gerçekleştirilen her işlemi görüntüleyebiliyor ancak herhangi birisi ağ üzerindeki diğer kişilerin izni olmadan zincir üzerinde değişiklik yapmaya çalıştığında bunu gerçekleştiremiyor. Bu sayede Blockchain değiştirilemez özelliği ile verileri güvenli şekilde kayıt altında tutmamıza yardımcı oluyor.
Blockchain teknolojisinden bahsederken Bitcoin’e değinmeden geçmek olmaz. Birçoğumuzu blokchain’i araştırmaya teşvik eden kavramların en başında Bitcoin geliyor.
Bitcoin Nedir?
Bitcoin, blockchain tabanlı olduğundan merkezi bir otoritesi olmayan, ilk ve en popüler dijital para birimidir. Bitcoin’in blok zinciri üzerinde tutulan tüm işlemler halka tamamen açıktır. Yani bugüne kadar gerçekleştirilmiş tüm işlemleri görebilirsiniz.
“Bitcoin ile satın alınan ilk şey pizzaydı ve ve bu işlem 10 Mayıs 2010 yılında gerçekleşmişti. Bu sebeple her yıl 10 Mayıs Bitcoin severler tarafından Bitcoin Pizza Günü olarak kabul ediliyor. O yıllarda 40 dolar değerindeki 2 pizzayı bir İngiliz 10 bin bitcoin ödeyerek satın almıştı. Ancak o pizzanın bugünlerdeki değeri 110 milyon dolar ediyor.”
Blockchain’de İşlemlerin Gerçekleştirilme Süreci
Blockchain teknolojisini bilgileri A’dan B’ye otomatik ve güvenli bir şekilde aktarmanın basit ama dahice bir yolu olarak tanımlayabiliriz.
Daha önce verdiğimiz veresiye defteri örneğinden yola çıkalım. Tarafların veresiye defterleri üzerinde değişiklik yapmasını engellemek adına Hash fonksiyonu denilen metinleri harf ve rakam kombinasyonuna çeviren bir program geliştirildiğini düşünün.
Harf ve rakamları sabit sayıda karakterlere sahip diziler olarak kodlayan bir matematik fonksiyonu olan Hush, tarafların izinsiz bir değişiklik yapması durumunda tüm zinciri etkiliyor. Böylece her girdi kendinden bir öncekine bağlandığı için zincirin halkaları/blokları haline geliyor.
Daha sonra bu dizilere her kayıttan sonra Nonce adı verilen bir rakam ekleniyor. Ancak bilmeliyiz ki nonce oluşturan hash’in iki sıfırla bitecek şekilde seçilmesi gerekiyor.
Az sayıdaki veriler için bunları gerçekleştirebilirsiniz ancak iş binlerce hatta milyonlarca veriyle uğaşmaya geldiğinde sahneye yapılan işlemlerin geçerliliğini kontrol eden düğümler (node) çıkıyor.
Düğümler yani bilgisayarlar her bir işlemin geçerliliğini kontrol ettikten sonra eğer çoğunluk işlemin geçerliği olduğunu bildirirse, işlem bir blok’a yazılıyor.
Bu veri tablolarına da blok adı veriliyor. Blokların bir araya gelmesiyle de herhangi bir merkezi yönetici ya da bilgisayar tarafından kontrol edilmeden kendini her on dakikada bir otomatik olarak güncelleyen Blockchain oluşuyor.
Veri tabloları güncellendiği zaman hiçbir manipülasyonun gerçekleştirilemeyeceği bir şekilde değiştirilemez hale geliyor. Sadece veri sistemine yeni girdiler eklenebiliyor ve tüm girdiler ağ üzerindeki tüm bilgisayarlar üzerinde aynı anda güncelleniyor.
Cüzdan ve Dijital İmza
Blockchain üzerinde bir işlemi gerçekleştirmek için iki temel şeye ihtiyaç duyarız.
Bunların ilki cüzdan yani işlemler gerçekleştirilirken Blockchain kapsamındaki çeşitli bloklarda gözüken rakam ve harflerden oluşan bir adrestir. İşlemler sırasında kimin hangi işlemi hangi kullanıcıyla yaptığı gibi bilgileri göstermek yerine sadece cüzdan numarası görüntülenebilir. Bu yüzden cüzdanlar oldukça önemlidir, kişisel kimliğiniz olarak nitelendirebiliriz.
İkincisi ise birine coin göndererek işlem başlatmak isteyenlerin, işlemi içeren mesajı özel anahtarlarıyla imzalamasını sağlayan dijital imzadır.
Blockchain Teknolojisi’nde Temel Noktalar
- Blockchain üzerinde her işlem bir hash oluşturur.
- İşlemler her zaman yapıldıkları sırayla kaydedilir.
- İşlemlerdeki en ufak bir değişiklik bile yeni bir hash yaratılmasına sebep olur.
- Düğümler hashleri inceleyerek işlemin değiştirilip değiştirilmediğinden emin olur.
- İşlem yalnızca düğümlerin çoğunluğu tarafından doğrulanırsa blok’a işlenir.
- Her blok bir önceki blok’a bağlıdır ve birlikte Blockchain’i oluştururlar.
- Blockchain, birçok bilgisayara dağıtılmış durumdadır ve hepsinde birer kopyası bulunur.
Blockchain ve Güvenlik
Bir blockchain’de tutulan bilgiler paylaşılan ve üzerinde anlaşılmış bir veri tabanında tutulur. Bu veri tabanı tek bir noktada depolanmaz, dağıtık (distributed /merkeziyetsiz) bir yapıya sahiptir. Bu sebeple tuttuğu kayıtlar herkese açıktır ve kolayca doğrulanabilir. Bir bilgisayar korsanının bozabileceği merkezi bir sürümü yoktur. Milyonlarca bilgisayar kullanıcısı mevcut verilere aynı anda kolayca erişebilir.
Blockchain Teknolojisi’nin 3 Temel Sütunu
Blockchain Teknolojisinin yaygın beğeni toplamasına yardımcı olan üç ana özelliği aşağıdaki gibidir:
- Dağıtık Yapı
- Şeffaflık
- Değişmezlik
1.Dağıtık Yapı
Blockchain’deki her bir bilgisayar yani düğüm blok zincirinin tümüne erişebilir. Ancak hiçbir düğüm veya bilgisayar tek başına zincirin içerdiği bilgiyi düzenleyemez. Yalnızca zincirdeki kayıtları doğrulayabilirler ve tüm bunlar kontrolü elinde barından bir aracı olmadan yani merkezi bir otorite olmadan gerçekleşir
Merkezi olmayan bir ağda, başka bir kullanıcıyla etkileşim kurmak istiyorsanız, bunu üçüncü bir etkene başvurmadan doğrudan yapabilirsiniz. Yani, İstanbul’daki bir kişinin Etiyopya’daki bir kişiye attığı mesaj önce Facebook’un serverına uğramaz, direkt olarak Etiyopya’daki kişiye ulaşır.
[button color=”red” size=”normal” alignment=”center” rel=”follow” openin=”newwindow” url=”https://www.gelecekburada.net/blockchain-tabanli-tarayici-blockstack/”]Blockchain Tabanlı Tarayıcı: Blockstack[/button]
2.Şeffaflık
Daha önce blockchain üzerindeki işlemlerin nasıl şifrelendiğinden bahsetmiştik. Şeffaflık ilkesi de bu şifrelenmenin bir sonucu olarak değerlendirilebilir çünkü kişinin genel adresiyle yapılan tüm işlemleri görebiliyorsunuz.
(İşlemlerde kişinin gerçek kimliğini değil, cüzdan numarasını görürsünüz. Bu durumda cüzdanın kime ait olduğunun tespit edilmesi gerekir. Mesela ilk transferi yapan kişinin Satoshi olduğunu bildiğimiz için, şu an Satoshi’nin hesap numarasını da biliyoruz ve o hesap harekete geçtiği anda dilediğimiz gibi takip edebiliyoruz.)
Karmaşık şifreleme yoluyla gizlenen kimlikler sebebiyle bir kişinin işlem geçmişine bakacak olursanız, “Bob 1 BTC gönderdi” ifadesini görmek yerine “1MF1bhsFLkBzzz9vpFYEmvwT2TbyCt7NZJ 1 BTC gönderdi” ifadesini görürsünüz.
Blockchain kullanıcıları diledikleri takdirde anonim kalma hakkına da sahiptirler. Bu şeffaflık düzeyi, daha önce hiçbir finansal sistem içinde mevcut değildi.
3.Değişmezlik
Bu kavram blockchain bağlamında, zincire bir şey girildikten sonra kurcalanamayacağı anlamına gelir. Yani hiçbir veride geçmişe dönük değişiklik yapılamaz. 3 dakika önce gönderilen bir ‘değer’ sonsuza kadar orada duracaktır. Eğer bu değer yanlış gönderilmişse, düzenlemek mümkün değildir. Yeni bir değer gönderilerek üzerine eklenmesi gerekir, böylece eski kayıtlar asla değişmez/manipüle edilemez.
Mesela, İstanbul’daki kişi Etiyopya’daki kişiye gönderdiği mesajda bir değişiklik yapmak istiyorsa, Facebook’ta çalışan bir arkadaşı aracılığıyla veri tabanında bu değişikli yaptırma ihtimaline -teknik olarak- sahiptir. Facebook çalışanları bunu yapma şansına her zaman sahiptir. Ancak eğer o mesaj blockchain üzerinden gönderilirse, hiçbir güç o mesaj üzerinde bir değişiklik yapamaz.
Blockchain’de Ağlar ve Düğümler
Blockchain, eşler arası bir ağ tarafından korunur. Ağlar, birbirine bağlı düğümlerden oluşan bir veri kümesi olarak düşünülebilir. Düğümler (node); girdi alan, üzerlerinde bir işlev gerçekleştiren ve çıktı veren ayrı bilgisayarlardır. Blockchain, tüm iş yükünü eşit şekilde “eş” olarak adlandırılan katılımcılar arasında bölen “eşler arası ağ” (P2P) adı verilen özel bir ağ kullanır. Bu noktada tek bir merkezi sunucudan ziyade dağıtılmış ve merkezi olmayan eşler arası etkileşimden söz ediyoruz.
Eşler Arası Ağlar (Peer to Peer, P2P)
Eşler arası (P2P) gerçekleşen ağ iletişimi, işleri veya iş yüklerini eşler arasında bölüştüren dağıtılmış bir uygulama mimarisidir. Eşler bu sistemde hem tedarikçiler hem de kaynak tüketicileridir.
Düğümler arası iletişim, direkt olarak eşler arasında gerçekleşiyor. Blockchain faaliyetlerini barındıran tüm bilgiler düğümlerde saklanıyor ve hemen bitişiğindeki düğümlere aktarılıyor. Bu yol ile saklanan bilgiler tüm ağa dağıtılıyor.
Blockchain Kullanan Bazı Sektörler
Blockchain teknolojisi dijital bilgilerin dağıtılmasına izin vermesine rağmen kopyalanmasını engelleyerek, yeni bir internet türünün omurgasını oluşturdu. Başlangıçta kripto para birimi Bitcoin blockchain için tasarlansa da teknoloji için başka potansiyel kullanım alanları da buldu.
Finans
İlk olarak finans alanında etkisini gösteren Blokchain ödeme devreleri, sermaye piyasaları süreçleri, risk yönetim faaliyetleri ve kredi hizmetleri üzerindeki etkili olarak kullanılıyor.
Blockchain teknolojisi finans sektörü kapsamında ihracat ve ithalat süreçlerinde, akıllı sözleşmelerle manuel finansal araçlara gerek olmaksızın ödeme, anlaşmalar, lojistik gibi süreçlerin otonom olarak gerçekleştirmesi, bu sayede işlemlerin aracısız ve şeffaf bir şekilde gerçekleştirilmesinin önünü açıyor. Böylece şirketlere ticaret hacimlerini büyüterek ürünlerinin mobilizasyonu hızlandırmalarını sağlıyor.
Emlak
Blockchain, gayrimenkul sektörü kapsamında tüm hizmet kategorileri için olağan teknolojik bir kolaylaştırıcı olan veri bildirimi ve finansal süreçlerin optimizasyonu gibi alanlarda sıklıkla başvurulan bir teknoloji.
Çok uzun prosedürler gerektiren gayrimenkul alım-satım işlemlerinde Blockchain, işlemler için birçok aracı ihtiyacını azaltarak daha işlemler daha hızlı halledebilme imkânı sunuyor.
Aynı zamanda kişilere ortak bir veri tabanı sunarak uzun zaman ve koşuşturma gerektiren evrak işlerini dijital bir platforma taşıyarak, gayrimenkul işlemleri süresini kısaltabiliyor ya da akıllı kontratlar ve sözleşmeler aracılığıyla satıcı, ev sahibi, kiracı gibi kişiler arasında güvensizlik durumunu ortadan kaldırarak güvenli bir işlem süreci sağlayabiliyor.
Enerji Sektörleri
Enerji sektöründe Blockchain’in varlığı, kullanıcıların işlemleri izlemesine, çıktıyı kontrol etmesine ve sertifikaların kökenini doğrulamasına izin veren bir sistemin zeminini oluşturuyor.
Özellikle uluslararası enerji firmaları Blockchain teknolojisini kullanarak birçok pilot proje üzerinde çalışıyorlar. Bu teknolojiyle tüketicileri “üreten-tüketici” (prosumers) konumuna getirebilmeyi amaçlıyorlar. Blockchain’e yönelinmesinin bir diğer sebebi de sistemin merkezileşmemiş yapısının operasyon ve personel maliyetlerinde azalmayı sağlayabilecek olması.
Otomotiv Endüstrisi
Otomotiv sektöründeki blockchain, verilerin akıllı otomobiller tarafından depolanması ve iletilmesi için bir araç olarak görülmektedir. Ek olarak, belirli otomobiller hakkındaki verileri çeşitli kayıtlarda depolamak için de kullanılabilir.
Veri depolanması konusunda Google Drive, Dropbox vb. uygulamalar verilerin dijital platformlarda arşivlenmesinde tamamiyle merkezi yöntemler kullandığı için hackerlar için cazip bir odak noktası oluşturabiliyor. Ancak Blockchain dağıtık yapısı sayesinde bu tür riskleri azaltabilme olanağı sunuyor.
Tüketim Malları İmalatı
Blok zincir teknolojisi, bir fabrikadaki nakliye tesislerinden mağazalardaki müşterilere kadar, üretilen ürünlerinin tüm yolculuğunu izlemeye olanak sunuyor. Blockchain’in tamamen şeffaf olması üretim zincirindeki tüm katılımcılar arasında işlem ayrıntılarının koordine edilmesini sağlıyor.
Örneğin Starbucks “tarladan kupaya” adı altında paketlenmiş kahvelerinin nereden geldiğini, bölgelerdeki çiftçilerin ne yaptıklarına kadar her şeyi göstererek müşterilerine marka şeffaflığını aktarabilmek için Microsoft Azure Blockchain Hizmeti’ni kullanarak Microsoft ile ortaklık kurmuştu.
Sağlık Sektörü
Sağlık şirketleri, büyük teknolojinin potansiyelini görmeye başlamalarıyla biyoteknik şirketler, ilaçlar, hastaneler ve bakım hizmetleri kapsamında uygulama alanlarını genişletmeyi hedefliyorlar.
Telekom Hizmetleri
Geleneksel telekomlar kesintisiz blockchain teknolojileriyle müşterilere yeni ödenebilir hizmetler sunmanın yanı sıra ağların çalışmasını geliştirebiliyor.
Ayrıca operatörler ve kullanıcılar arası anlaşma hazırlığı, imzalanması ve bir diğer deyişle şimdi manuel olarak gerçekleştirdiğimiz birçok işlem telekom hizmetlerine Blockchain teknolojisinin entegre edilmesiyle dijital hale getiriliyor.
Bu akışın otomatikleştirilmesi işlemlerin hızlandırılmasına ve kolaylaştırılmasına olanak sunuyor. Değişmezlik ilkesi kapsamında da Blockchain sayesinde, anlaşma şartlarında sonradan herhangi bir değişiklik yapılmasının da önüne geçiliyor.
Blockchain teknolojisinin 50’den fazla kullanım alanı pic.twitter.com/OPmfM1Rxpd
— Blockchain Ekonomisi (@blockchainekono) June 28, 2018
Blockchain Kullanımını Arttıran Etkenler
- Tek bir tüzel kişiye ait değildir.
- Veriler kriptografik olarak saklanır.
- Blockchain değiştirilemediğinden kimse zincir içindeki verilerde değişikliklerde bulunamaz.
- Şeffaftır, böylece isteyen herkes verileri görüntüleyebilir.
İlk başta bir ödeme aracı olarak icat edilen blockchain, şimdilerde akıllı kontratlar, bağış sistemleri, seçim sistemleri gibi birçok alanda kullanılıyor. Şimdiden çok çeşitli alanlarda önemli değişim ve dönüşümlere sebep olan blok zincir teknolojisi, geleceğe uzanan yolculuğunu garantiliyor gibi gözüküyor. Bu açıdan etki alanını daha da genişleterek yakın gelecekte adını daha önce hiç duymadığımız yeni iş alanlarının da temelini oluşturabilir.
Pandemi sürecindeki dijital dönüşümü göz önünde bulundurursak belki de blockchain tabanlı Bitcoin gibi dijital para birimleri nakit paradan kredi/banka kartlarına geçişi bir adım daha öteye taşıyarak dijitale dönüştürebilir. Online alışverişlerimizde kapıda ödeme, kredi kartıyla ödeme ya da banka kartıyla ödeme seçeneklerinin yanında dijital para birimiyle öde seçeneklerini görmemiz çok da uzak olmayabilir.
Peki ya sizin gelecekte Blockchain’i görebileceğinizi düşündüğünüz başka alanlar var mı?
Kaynak: Blockgeeks, Tenva, Cointelegraph
