Gözümüzden ırak olan, vücudumuzdan ırak değil. Doğada yüzyıllar boyunca varlığını sürdürebilen plastik atıklar; soluduğumuz hava, içtiğimiz su ve yediğimiz besinlerle vücudumuza karışıyor.
Plastikler, doğada biyolojik olarak parçalanma özelliğine sahip değil. Mikro parçalara ayrılarak çevre kirliliğine sebep olmalarının yanında, tükettiğimiz besinlere nüfus etmeleriyle sağlığımız için ciddi bir tehlike oluşturuyor. Bahsi geçen mikroplastikler, 5 milimetre ile 1 mikrometre arasındaki boyutlarda olmasından dolayı, çıplak gözle fark edilmeleri güç olan plastik parçaları olarak karşımıza çıkıyor.
WWF International’ın yaptığı bir araştırmaya göre insanların bir haftada, kredi kartına eş değer büyüklükte plastiği çeşitli yollarla tükettiği tahmin ediliyor. Mikroplastiklere esas olarak sularda rastlanıyor. Tezgahlarda yer alan çok sayıda balığın bünyesinde mikroplastik olduğu biliniyor. Bu nedenle, deniz ürünlerini sık tüketen insanların, yılda yaklaşık olarak 11.000 parça mikroplastik tüketiyor olma ihtimali vurgulanıyor.
Heriot-Watt Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmaya göre her yemek içerisinde mikro ve nano boyutta 100 parçadan fazla plastiği besinlerimizle birlikte yiyor; her yıl tükettiğimiz besinlerle ortalama olarak 13.731 ile 68.415 parça arasında mikroplastikleri bünyemize alıyoruz.
Besinlerle tükettiğimiz mikroplastikler, bağırsaklarımızdaki bariyerlerinden kolaylıkla geçerek dolaşım sistemimize karışabiliyor. Hamile kadınlarda plasentaya kadar ulaşabilen plastik, bebek için sağlık sorunlara yol açarken, ilerleyen dönemlerde büyüme ve hormonal bozukluk, zekâ geriliği, otizm, hiperaktivite, disleksi gibi hastalıklara neden olabiliyor.
Rakamlarla
Consumer Reports’ta yayınlanan verilere doğrultusunda ABD’de insanlar, geçtiğimiz yılda 74.000 mikroplastik partikül yuttu.
WEF, 2050 yılına kadar okyanuslarda balıklardan çok plastiklerin olacağını ön gördüğünü ifade ediyor. Adacıklar halinde toplanan irili ufaklı plastiklerin yanı sıra mikroplastikler de bu tahminin içinde yer alıyor.
COVID-19 küresel salgınıyla birlikte artan hijyen kaygısı, tek kullanımlık plastik tüketimini eskiye oranla tehlikeli bir artış noktasına getirdi. WEF, Tayland’da çevrim içi gıda alışverişlerine artan talep sonrasında günlük plastik atık miktarının 1500 tondan 6300 tona çıktığını ortaya koyan bir rapor yayınladı. Aynı zamanda Birleşik Krallık’ta yasa dışı atık imhasının, pandemi döneminde %300 oranında artış gösterdiğini ifade eden raporlar mevcut.
Yenilikçi Çözümler
Çevre ve insan sağlığı için tehdit oluşturan plastik kirliliğine, duyarlı bilim insanları tarafından doğa dostu alternatifler geliştirmeye çalışılıyor. Disiplinlerarası yürütülen çalışmalar doğrultusunda geliştirilen çözümler son derece yenilikçi görünüyor.
MakeGrowLab, tek kullanımlık plastiklere, yerel tarımsal atıklardan elde edilmiş sebzelerden ürettiği Scoby adlı biyolojik malzemeli ambalajlar ile çözüm geliştirmiş. Doğal malzemelerden üretildiği için aynı zamanda tamamen kompost yapılabilen ambalaj, plastik bir ambalajdan farksız bir performans sergiliyor.
Sandra Pascoe, biyoplastik üretme fikriyle yola çıkmış. Nopal kaktüsü (yenilebilir kaktüs çeşidi) yapılmış toksik olmayan, yenilenebilir ve biyolojik olarak parçalanabilir bir plastik alternatif geliştirmiş.
Bilim dünyası için mikroplastikler çok sayıda makale çalışmasına konu oluyor. Bu çalışmaların ışığında, tükettiğimiz mikroplastik parçacıkların sağlığımız üzerindeki etkisini hâlâ tam olarak anlayamıyoruz. WWF’in araştırması üzerinde çalışan Newcastle Üniversitesi’nden Thava Palanisami’nin görüşüne göre:
‘Tek bildiğimiz, onu yuttuğumuz ve toksisiteye neden olma potansiyeline sahip olduğu.’
Doğa dostu sürdürülebilir projelerin sayısının artması ve bu ürünlerin gündelik alışkanlıklarımıza dahil olması hem tabiatın devinimi hem de sağlığımız için önemli bir noktayı teşkil ediyor.
İleri okumalar:
Türkiye’deki Deniz Canlılarında Mikroplastik Kirliliği
Mikroplastikler: Gıdalarda Bulunuşu ve Sağlık Üzerine Etkileri
Nano ve Mikroplastiklerin İnsan Sağlığı ve Ekosistem Üzerindeki Olası Etkileri
Kaynak:
Reuters, Ekolojist, WIPO GREEN,Consumer Reports, World Economic Forum
