Beeple ismiyle tanınan dijital sanatçı Mike Winkelmann’ın “The First 5000 Days” ismini verdiği dijital sanat eseri geçtiğimiz günlerde tam 69 milyon dolara satıldı. Beeple bu gelişmeyle, yaşarken eserinden en çok para kazanan üçüncü sanatçı oldu. Son günlerdeki dijital eser satışlarına bir diğer örnek olarak, New York Times’ta yayınlanan bir köşe yazısı çıktığı açık artırmada 350 [tooltip tip=”ETH, açık kaynak kodlu ve Blockchain temelli Etherium sistemini kullanan kripto para birimidir.”]ETH[/tooltip] karşılığında alıcı buldu, bu tutar o an için 560.000 dolara tekabül ederken ETH’nin değerinde yaşanan artışla 640.000 dolar civarına ulaştı!
Bu iki sıra dışı dijital alışverişin ortak noktası NFT ile gerçekleşmiş olmasıydı. Peki, bahsettiğimiz bu NFT nedir?
NFT Nedir?
“Non-fungible token” teriminin kısaltması olan NFT, Türkçe’ye köşe yazarı Ümit Alan tarafından “değiştirilemez para çip”, popüler bilim kuruluşu Evrim Ağacı tarafından “gayri-misli jeton” şeklinde tercüme ediliyor. Bu terimlerin ilk anda NFT’yi anlamamıza çok yardımcı olmaması gayet normal.
NFT’yi anlayabilmek için ilk önce eşsizlik özelliğini ele alabiliriz. NFT esasında tıpkı Bitcoin ya da diğer kripto paralar gibi Blockchain teknolojisini kullanan bir varlık. Herhangi iki kişi ellerindeki Bitcoin’leri takas etse bir değer kaybı meydana gelmeyeceği için Bitcoin’in eşsiz olması gibi bir durum söz konusu değil. Ayrıca, Bitcoin’ler tıpkı Türk Lirası’nın kuruşları gibi kendi birimi olan “Satoshi”lere bölünebilir. Ancak NFT eşsiz olduğu için bir diğer NFT ile takas edilemez, birebir para işlevi göremez. İşlemleri blok zincirine işlemesi ve kriptografik bir varlık olması gibi özellikleri Bitcoin ile benzerlik gösterse de NFT bu özelliğiyle kripto paralardan ayrılır.
CNN: Kripto paralarla alıp satabileceğiniz Blockchain temelli bir tür dijital kedi olan CryptoKitties ile tanışın.
Meet the CryptoKitties, a species of blockchain-based digital cat that you can now buy and trade with cryptocurrency https://t.co/lUZv16nDnh via @CNNStyle pic.twitter.com/NBWFyihx2l
— CNN (@CNN) March 6, 2018
İlk olarak 2017 yılında Blockchain temelli bir oyun olan CryptoKitties ile ismini duyuran NFT, yukarıda bahsettiğimiz “benzersizlik” özelliği ile bugünün dijital sanat eserleri için yeni bir alan açıyor. Örneğin, klasik sanat eserlerinden Mona Lisa, özellikle internette herkesin erişebileceği milyonlarca kopyaya sahip. Benzer durum günümüzdeki dijital eserler için de geçerliliğini koruyor. Beeple’ın yıllarını verdiği eseri bir sağ tık ile bilgisayarımıza kaydetmek, ekran görüntüsü almak, hatta yazdırmak elimizde. Ancak bir eseri bu denli yüksek seviyede değerli kılan özelliği, kolay ulaşılabilir kopyalardan birisi yerine, tamamen orijinal bir parça olması.
NFT de bu hususta devreye girerek benzersiz oluşuyla orijinal eseri internetteki diğer kopyalarından ayırıyor. NFT sayesinde dijital eserler alınıp satılan bir sahiplik sertifikası ile “varlıklaştırılabiliyor”. Bu bağlamda tıpkı Jack Dorsey’in Twitter’ı kurarken attığı ilk tweet gibi çeşitli dijital eserler birer mülk haline getirilip alıcı bulabiliyor. Sertifika ve alım-satım işlemleri de blockchain ağında kayıt edildiği için manipüle edilemiyor ya da değiştirilemiyor.
Sanatçılar için NFT
Yeni Medya 451 isimli podcast yayınında Socrates Dergi Genel Müdürü Can Öz, İllüstratör ve Grafik Tasarımcısı Ethem Onur Bilgiç’in NFT hakkındaki görüşlerini şu şekilde aktarıyor:
“Bu teknoloji sayesinde aracılar ve galeriler ortadan kalkabilir. Ben de böylece bunlarla endişelenmeyi bırakıp sanatıma odaklanabilirim.”
"From Death to Eternity" 3/5 Edition.
Available on @rariblecom https://t.co/j853igFl4Y#rarible #ethereum #nonfungible #digitalasset #nft pic.twitter.com/U6HF8CXtWa— Ethem Onur Bilgiç (@ethemonur) March 27, 2021
Siz de sanatçının satışa çıkardığı eserleri -bir örneği yukarıda gönderide- NFT ile satın alabilirsiniz. Hatta bir dijital cüzdana sahipseniz, Bilgiç gibi bir NFT platformuna kayıt olarak kendi NFT’nizi oluşturabilir ve satış gerçekleştirebilirsiniz.
NFT bir balon mu?
NFT pazarının bir yılda %300 büyümesi ve yüksek fiyatlarla ifade ediliyor olması akıllara “NFT balon mu?” sorusunu getiriyor. Rekor satışı gerçekleştiren Beeple’ın bu soruya cevabı “evet“. Sanatçı, satış gerçekleştikten sonra varlığını hemen dolara çevirerek bu görüşünü kanıtlıyor. Piyasada “gaz çıkarma sesi”nin dahi 85 dolardan -güncel kur ile yaklaşık 700 TL- açık artırmaya çıkarılıp alıcı bulabildiği düşünülürse, şişkinlik düşüncesi çok da mantıksız değil.
Yine de tüm bunlar NFT’nin tamamen değersiz olduğu anlamına gelmiyor. 2000’lerin başında meydana gelen “Dot-com Balonu” buna iyi bir örnek teşkil ediyor. O dönemlerde internetin yükselişiyle birlikte Amerikan borsası Nasdaq’da teknoloji şirketleri çok yüksek fiyatlardan alıcı buluyordu. Yatırım firmaları ilgili firmalardan bekledikleri dönüşü alamayınca fiyatlarda çok sert bir düşüş yaşandı ve “balon söndü”. Buna rağmen internetin önemi yıllar içerisinde arttı ve sunduğu hizmetler değerlendi. Benzer şekilde, NFT piyasasındaki fiyatlamalar yakın gelecekte sert bir düşüş yaşasa dahi NFT teknolojisi sanatçılara sunduğu yaratıcılık imkanı ve çok çeşitli kanallara mikro-ekonomik alanlar sağlama potansiyeli ile önemini koruyabilir.
NFT’nin Çevreye Etkisi
Öne çıkan çevrim içi sanat platformlarından birisi olan Art Station da ilk etapta bu akıma dahil olup NFT ile satış gerçekleştirmeye niyetliydi. Kısa süre sonra yayınladıkları açıklamayla çevreci kullanıcıların tepkisi üzerine bu kararından vazgeçtiğini duyurdu. Çevreci kesimlerin tepki gösterdiği kısım ise NFT’nin temelini oluşturan teknolojinin tükettiği yüksek miktardaki enerji olarak görülüyor. Blockchain teknolojisinin gereksinim duyduğu elektrik gücü, bu teknolojinin sürdürülebilirliği önündeki en büyük engel şeklinde değerlendiriliyor.
NFT’nin Vaat Ettikleri
Tartışmaların gölgesinde, NFT trendi henüz yavaşlıyormuş gibi durmuyor. Weeknd’in sıradaki şarkısını NFT şeklinde çıkaracağını açıklaması, Time’ın NFT için özel kapak tasarlaması piyasadaki devam eden hareketliliği gösteriyor. Biz Gelecek Burada olarak “henüz” bu piyasada olmasak da içeriklerimize makul bir teklif gelirse neden bir adım atmayalım?
NFT orta vadede fiyat şişkinliğini üzerinden atabilirse, piyasanın sağlıklı büyümesi bağımsız yayıncılara yeni finansman kaynakları yaratabilir. Bu şartlarda yalnızca Gelecek Burada’yı değil birçok alandaki dijital içerik üreticisini NFT piyasasında görmek sürpriz olmaz.
İleri okumalar:
Blockchain Teknolojisine Kapsamlı Bir Bakış
NFT nedir? Türk hukukundaki yeri nedir?
NFT nedir ve NFT nasıl oluşturulur?
Kaynak: BBC, Socrates, Evrim Ağacı, NY Times, CNet, Investopedia
